Vanunu günü

Bugün, İsrail ile ilgili olarak 'iyi bir şey'den söz etmek için uygun bir zaman: Mordechai Vanunu'nun hapis cezası bitti..
Bilenlerin hoşgörüsüne sığınarak öyküyü özetleyeyim:
Marakeş'te bir bakkalın on bir çocuğunun ikincisi olarak 1954'te dünyaya gelen Vanunu sekiz yaşında iken ailesi ile birlikte İsrail'e göç eder. İlk ve orta öğrenimini tamamlar tamamlamaz yanıp tutuştuğu pilotluk için sınava girer ama Arap ülkelerinden gelmiş Yahudilere yönelik zorlukları aşıp hedefine ulaşamaz. Orduya yazılıp kısa zamanda tim komutanlığına yükselir. 1973'teki Yom Kippur savaşında başarı gösterir.
Bir süre sonra ordudan ayrılıp Tel Aviv'deki Ramat Aviv üniversitesinde fizik okumak ister. Sınavda başarısız olunca derin bir hayal kırıklığı yaşarken 1977'de Dimona üssünde iş bulur. Burası Necef çölünde İsrail'in nükleer enerji (!) çalışması yaptığı tesistir. Sıkı denetimlerden geçen Vanunu 'güvenilir eleman' olarak kadroya girer. Bir süre sonra da orada giz- lice atom bombası yapıldığını öğrenir. Aslında tesis güya denetlenmekte, hatta ABD'li senatörler bile yaygın atom şayiaları yüzünden gelip incelemeler yapmaktadırlar. Ne var ki her seferinde sır nasılsa korunur. Zaten ABD başta olmak üzere Batı'nın bütün büyükleri İsrail'in atom bombası üretmesi için yeraltından seferberdir! Vanunu büyük riskleri göze alarak Dimona'daki bu üretimi belgeleyen 60'a yakın fotoğraf çeker. 1985'te kendini işten çıkarılanlar arasında bulan Vanunu dışlanmışlık duygusu içindedir. Fakat yine de sırrı açığa vurmak gibi bir niyeti yoktur.
7500 dolarlık tazminatıyla biraz 'dünya görmek' ister. Uzakdoğu'da bir müddet dolaşıp afyon çekmek dahil değişik deneyler yaşadıktan sonra Avustralya'da karar kılar. Yahudi inanışı ile ilgili şüpheleri yüzünden Kilise'ye yaklaşır. Tanıştığı yeni arkadaşları ile Nietzsche'li felsefe muhabbetlerinden de geri durmaz. Böylece elindeki sırları açığa vurup vur- mama konusunda ciddi bir iç muhasebe yaşamaya başlar. Sonunda kararını verir ama Kolombiya'lı paragöz bir gazeteci Oscar Guerrero'nun eline düşer. Onun tek derdi Vanunu'nun sırrını nakde çevirmektir. Sonunda bu karmaşık ilişki İngiliz Sunday Times gazetesinin muhabiri Peter Hounam'a kadar uzanır. Böylece çağımızın destanlık gazetecilik olaylarından biri gerçekleşir. Para kazanmayı değil, ülkesi için de bela olan korkunç sırrın bilinmesini sağlamayı amaçlayan Vanunu'nun Hounam ve Sunday Times ile işbirliği sayesinde dünya gerçeği öğrenir. (İngiliz nükleer bilimcilerinin uzun araştırmalardan sonra onayladığı haber Türkiye'de pek yankı uyandırmaz ama dünyayı silkeler.)
İsrail bir yandan yalanlamalarını sürdürüp, hükmedebildiği İngiliz gazeteleri de dahil pek çok yayın organı ile bu işi sulandırmaya çalışırken MOSSAD da tezgâhını kurar; en iddialı ajan filmlerine taş çıkaracak bir operasyonla Vanunu'yu İngiltere'den Roma'ya, oradan da Tel Aviv'e götürür. Casusluk ve vatana ihanet suçundan yargılanan Vanunu, İsrail'e göre yalan olan ifşaat gerekçesiyle 18 yıl hapis cezasına çarptırılır. (Hikâyenin tamamını merak edenler için Peter Hounam'ın 1999 yılında çıkan, Türkiye'de 2002 yılında Timaş tarafından 'MOSSAD'DAN GELEN KADIN/ Bal Tuzağı' adıyla yayınlanan 'The Woman From Mossad' isimli eseri bir solukta okunacak mükemmel bir çalışma olmaktan öte, emekli meslektaşlarımız için dahi elzem bir ders kitabıdır.)
Şimdi hapis cezası bitti ama Vanunu'nun özgürlüğü belirsiz bir süre daha kısıtlı.. Ama bu onun, İsrail şahinliğine karşı ılımlı Yahudi sağduyusunun simgesi olarak barış nesillerine ışık tutmasını engellemeyecektir.
Hem de, olayla ilgili 'komplo içi komplo' ihtimaline rağmen!
Bu da şöyle bir tez:
Bazılarına göre Vanunu İsrail için kendini feda etmiş ve hain damgası yiyip büyük bölümü hücrede geçen 18 yıllık hapis cezasını göze almış bir kahraman.. Çünkü İsrail böylece daha 1985'te 200 adet atom bombasına sahip olduğunu dünyaya, özellikle de kendisine düşmanlıkta kararlı görünen Arap ülkelerine dolaylı yoldan açıklayarak müthiş bir gözdağı vermiştir.
Şahsen bütün kuşkuculuğuma rağmen karmaşık ve uzun teknik gerekçelerle bu teze fazla ihtimal vermiyorum. Ancak öyle bile olsa Vanunu Yahudiler dahil her milletten evrensel barış gönüllüleri için, 'kendi örneğini üretebilecek' bir simge niteliğini, 'komplo içi komplo' ustası olduğu belgelenmedikçe koruyacaktır.
Şimdilik gün, Vanunu günüdür.