| 22 Eylül 2008, Pazartesi |
İLİŞKİLİ HABERLER
Bizi Amerika değil Rusya krizi etkiler
ECEVİT KILIÇ
22.09.2008
İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi ve ekonomist Süleyman Yaşar: "ABD'deki kriz Türkiye'ye uzak. Ama Rusya krize girerse Türkiye'ye de sıçrar. Çünkü Bağımsız Devletler Topluluğu'yla yılda 60-70 milyar dolarlık dış ticaretimiz var"..
ABD'nin finans sektöründe yaşanan kriz tüm gözlerin bu ülkeye çevrilmesine neden oldu. "Kale gibi kuruluş. Top atsan yıkılmaz" denilen bankalar çökmeye başladı. Amerikan yönetimi bu bankaların en önemlilerine müdahale edip kurtararak krizden kurtarmaya çalışıyor. Peki bu kriz Türkiye'yi nasıl etkiler? Türk bankaları ne durumda? Söylendiği kadar sermaye yapıları güçlü mü? Türklerin paralarının yoğun bulunduğu İsviçre ve Almanya'daki bankalar nasıl? Ve bu krizin sonunda ABD'nin liderliğini yapmadığı yeni bir dünya sistemi mümkün mü? Türkiye söylendiği gibi kriz içinde mi? Tüm bunları İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi ve ekonomist Süleyman Yaşar'a sorduk. Daha önce Referans şimdi de Taraf gazetesinde ekonomi yazıları yazan Yaşar, 1980'lı yıllarda Hazine'nin üst düzey bürokratlarındandı. 1992'ye kadar da Özelleştirme İdaresi Başkan Yardımcılığı yapan Yaşar, görevini bırakarak üniversiteye döndü.
* Amerika'da tam olarak ne oluyor? Kredi kriziyle 13 ay önce başladı. Konut sektöründe ortaya çıktı. Krizin nedeni 11 Eylül saldırılarından sonra finans sistemleri rahatlasın diye yapılan faiz indirimleri. Faizler inince para ucuzladı. Dolayısıyla konut alımları da ucuzladı. Böylece konut kredileri bol miktarda dar gelirlilere de açıldı. Sonra faizler yükselince bu krediler ödenemedi. Ödenemeyince de kriz çıktı.
* Krediler niye bu kadar yaygın şekilde ödenemedi? Faizler yükselince konutlar teminat olarak verildiği için konut değerleri birden bire düştü. Arada bir teminat farkı doğdu. O teminatı sizin karşılamanız gerekiyor. Karşılayamayınca konutu geri veriyorsunuz. Konutu geri vermek de sist e m i kriz içine soktu. Bankaların elinde konut birikiyor, onları nereye satacaklar? Böylece risk altına girmiş oluyorlar.
* Krizin neresindeyiz, devam eder mi? Bu konuda bir şey söylemek çok zor. Çünkü bankacılık sistemi asimetrik enformasyona dayanıyor. Banka çalışanları, yani içerdekiler biliyor ama biz bilmiyoruz. Bu bankaların bilançoları nasıl, alacakları nedir, borçları ne kadardır, bunları tam olarak bilmiyoruz.
* Amerika'nın iflas bayrağını çeken banka ve veya büyük şirketlere tek tek müdahalesi krizi bitirir mi? Amerika bunu mecburen yapacak. Bunları kurtarmadığı takdirde sistem tümüyle çökebilir. Mesela Türkiye'de 2001 krizinde tüm bankacılık sistemi devletleştirildi. Ya böyle yapacaksınız ya da Amerika'daki gibi tek tek kurtararak sistemi sürdürmeye çalışırsınız. Amerika, bu operasyonlarla sistemi kurtarır. Hem hazine hem de merkez bankası desteğiyle bunu yapar.
* Kriz Türkiye'yi nasıl etkiliyor, Türkiye'ye sıçrar mı? Türkiye, konut sektörüyle bu krizden etkilendi. Amerika'da faizlerin artmasıyla Türkiye'deki konut sektöründe yatırımlar durdu. Satışlar azaldı. Ortalama konutlarda bu yaşandı, lüks konut satışlarında bir durulma yaşanmadı. Lüks konutlarda da kriz şimdi başladı. Türkiye'nin bu ekonomik dalgalanmadan nasıl etkileneceği konusunda iki riski var; birincisi cari açığı yüksek. İkincisi ise Türk lirası çok değerli. Ama avantajları daha fazla.
* Nedir avantajları? Dört avantajı var. Bütçe açığı fazla değil, bankacılık sistemi sermaye sorunu yaşamıyor, Merkez Bankası bağımsız yönetimini sürdürüyor ve özelleştirme bu yıl tahminlerin üzerinde gelir getirdi.
* "Kriz Türkiye'ye sıçramaz" mı diyorsunuz? Bu kriz Türkiye'ye uzak. Türkiye daha önce yaşadığı krizlere göre şu an çok farklı durumda. Daha önce bütçesinin açığı büyük olurdu, bankalarının sermayeleri yeteri değildi. Ama Rusya'nın krize girmesi Türkiye'yi çok kötü etkiler. O zaman sorun olur. Çünkü Bağımsız Devletler Topluluğu'yla yılda 60-70 milyar dolar civarında bir dış ticaret hacmimiz var. Bunun yanında bavul ticareti de var. Birçoğu da kayıt dışı. Kriz çıkarsa Türkiye'ye sermaye girişi durur. O nedenle Amerika'dan çok Rusya ekonomisini dikkatlice izlememiz gerekiyor.
* Amerika'da tam olarak ne oluyor? Kredi kriziyle 13 ay önce başladı. Konut sektöründe ortaya çıktı. Krizin nedeni 11 Eylül saldırılarından sonra finans sistemleri rahatlasın diye yapılan faiz indirimleri. Faizler inince para ucuzladı. Dolayısıyla konut alımları da ucuzladı. Böylece konut kredileri bol miktarda dar gelirlilere de açıldı. Sonra faizler yükselince bu krediler ödenemedi. Ödenemeyince de kriz çıktı.
* Krediler niye bu kadar yaygın şekilde ödenemedi? Faizler yükselince konutlar teminat olarak verildiği için konut değerleri birden bire düştü. Arada bir teminat farkı doğdu. O teminatı sizin karşılamanız gerekiyor. Karşılayamayınca konutu geri veriyorsunuz. Konutu geri vermek de sist e m i kriz içine soktu. Bankaların elinde konut birikiyor, onları nereye satacaklar? Böylece risk altına girmiş oluyorlar.
* Krizin neresindeyiz, devam eder mi? Bu konuda bir şey söylemek çok zor. Çünkü bankacılık sistemi asimetrik enformasyona dayanıyor. Banka çalışanları, yani içerdekiler biliyor ama biz bilmiyoruz. Bu bankaların bilançoları nasıl, alacakları nedir, borçları ne kadardır, bunları tam olarak bilmiyoruz.
* Amerika'nın iflas bayrağını çeken banka ve veya büyük şirketlere tek tek müdahalesi krizi bitirir mi? Amerika bunu mecburen yapacak. Bunları kurtarmadığı takdirde sistem tümüyle çökebilir. Mesela Türkiye'de 2001 krizinde tüm bankacılık sistemi devletleştirildi. Ya böyle yapacaksınız ya da Amerika'daki gibi tek tek kurtararak sistemi sürdürmeye çalışırsınız. Amerika, bu operasyonlarla sistemi kurtarır. Hem hazine hem de merkez bankası desteğiyle bunu yapar.
* Kriz Türkiye'yi nasıl etkiliyor, Türkiye'ye sıçrar mı? Türkiye, konut sektörüyle bu krizden etkilendi. Amerika'da faizlerin artmasıyla Türkiye'deki konut sektöründe yatırımlar durdu. Satışlar azaldı. Ortalama konutlarda bu yaşandı, lüks konut satışlarında bir durulma yaşanmadı. Lüks konutlarda da kriz şimdi başladı. Türkiye'nin bu ekonomik dalgalanmadan nasıl etkileneceği konusunda iki riski var; birincisi cari açığı yüksek. İkincisi ise Türk lirası çok değerli. Ama avantajları daha fazla.
* Nedir avantajları? Dört avantajı var. Bütçe açığı fazla değil, bankacılık sistemi sermaye sorunu yaşamıyor, Merkez Bankası bağımsız yönetimini sürdürüyor ve özelleştirme bu yıl tahminlerin üzerinde gelir getirdi.
* "Kriz Türkiye'ye sıçramaz" mı diyorsunuz? Bu kriz Türkiye'ye uzak. Türkiye daha önce yaşadığı krizlere göre şu an çok farklı durumda. Daha önce bütçesinin açığı büyük olurdu, bankalarının sermayeleri yeteri değildi. Ama Rusya'nın krize girmesi Türkiye'yi çok kötü etkiler. O zaman sorun olur. Çünkü Bağımsız Devletler Topluluğu'yla yılda 60-70 milyar dolar civarında bir dış ticaret hacmimiz var. Bunun yanında bavul ticareti de var. Birçoğu da kayıt dışı. Kriz çıkarsa Türkiye'ye sermaye girişi durur. O nedenle Amerika'dan çok Rusya ekonomisini dikkatlice izlememiz gerekiyor.
İLİŞKİLİ HABERLER
Yayın tarihi: 22 Eylül 2008, Pazartesi
Web adresi: https://www.sabah.com.tr/2008/09/22//haber,56A4922FCBAC4AEDA538CAB4C35F7689.html
Tüm hakları saklıdır.
Copyright © 2003-2008, TURKUVAZ GAZETE DERGİ BASIM A.Ş.
Gündem Haberleri
Son Dakika | Ana Sayfa | Yazarlar | Çizerler | Günün İçinden | Ekonomi | Gündem | Siyaset | Dünya | Spor | Hava Durumu | Sarı Sayfalar | Dosyalar | Günaydın | Televizyon | Astroloji | Sağlık | Magazin | Teknoloji | Otomobil | Turizm Rehberi | Emlak | İşte İnsan | Sabah Çocuk | Mobil Eğlence | Detaylı Arama | Cuma | Cumartesi | Pazar | Kültür-Sanat | EGazete | Gazete Reklam | Internet Reklam | Künye | Bize Ulaşın
 |
Copyright © 2003-2008 Tüm hakları saklıdır. TURKUVAZ GAZETE DERGİ BASIM A.Ş. | 
|