Tansu Çiller, bırakın bana destek olmayı köstek oldu

Bu haftanın konuğu Türkiye'nin ilk ve tek kadın valisi Lale Aytaman. 1991'de Muğla Valisi olarak atanan Aytaman herkese, "Kadından da vali olurmuş, hatta erkeklerden bile başaralı olabilirler" dedirtti. Daha sonra ANAP'tan Meclis'e giren Aytaman, sadece bir dönem milletvekilliği yaptı, ardından siyasete veda etti. Aytaman, valilik döneminde yaşadıklarını Turkuvaz Kitap'tan çıkan "İğneli Koltukta Dört Buçuk Yıl" adlı kitapta anlattı. Kitapta, dönemin popüler siyasetçileriyle yaşadığı ilginç anılar da var. Biz de Aytaman ile nasıl vali olduğunu, teklifin kimden geldiğini, neden kendisinden sonra yeni kadın vali çıkmadığını, kendisi gibi kadın olan dönemin Başbakanı Tansu Çiller'le yaşadığı sorunları konuştuk.

* Sizden sonra neden kadın vali çıkmadı?
Benimle birlikte açılan yol kapandı. Bu duruma çok üzülüyorum. Valiliği bir misyon olarak da kabul etmiştim. Başarılı olmak için canımı dişime taktım. Sonunda hiç kimse "Başarısızdı ve kadından vali olmaz" demedi. Bilakis "Kadından vali olur" denildi. Yeniden kadın vali atamak için büyük bir siyasi irade gerekiyor. Maalesef bu iradeyi kimse ortaya koyamıyor. 81 ilimiz var, hiçbirinde kadının adı yok.

KADIN VALİ ATANMALI
* Bu siyasi irade niçin gösterilemiyor?
Yönetimlerde hep erkekler önde. Kaymakamların çoğu erkek. Şu anda kaymakamlık yapan kadınlarımız var, o da benim vali olduğum dönemde başladı. Onlar herhalde zaman içinde deneyimleri el verdiğince vali adayı olacaktır. Ama dışardan kadın vali atanabilir. Nasıl dışardan erkek vali atanıyorsa... Ama hâlâ bir çekince var. Kadınlara bu sorumluluğu mu vermek istemiyorlar yoksa güvenmiyorlar mı? Bilemiyorum. Ama herhalde erkek egemen bir toplumda yaşanılması isteniyor. Bir de erkekler görev ve sorumlulukları kadınlarla paylaşmak istemiyor. İl yönetiminde kadınların olmamasını demokrasiyle pek bağdaştıramıyorum. Sadece erkeklerin idaresindeki bir ülkede ciddi eksiklik vardır.

* Meclis'e gitmeyip de valiliğe devam etseydiniz yeni kadın valiler gelir miydi?
Mesut Yılmaz, bana milletvekilliği teklif ettiğinde kendisine "Ben de çekilirsem kadın vali kalmayacak" dedim. Yılmaz, "Biz iktidar olacağız ve çok kadın valiler atayacağız" dedi. O sözü alınca milletvekilliğini kabul ettim. ANAP'ın da iktidar olabileceğinden umutluydum. Ama gelen hiçbir iktidar yeniden bir kadın vali atayamadı. Eğer ben devam etseydim, hiç olmazsa kadın vali konusu gündemde olurdu. Kadın örgütleri de seçim vaktinde daha çok üstüne giderdi. Yeni valilerle ilgili ben bir şeyler söyleyebilirdim. Gerçi sonrasında da hep söyledim ama dikkate almadılar. Yoksa Türkiye'de bu görevi yerine getirecek yetenekli, bilgi birikimli pek çok kadın var.

* Mülkiye çıkışlı değilsiniz. Dışardan vali olarak atandınız? Teklif kimden geldi?
Tanınan bir isim değildim. Boğaziçi Üniversitesi'nde öğretim görevlisiydim. Yurtdışı gezisinde büyükelçi eşimin yanındayken Özalları tanıdım. Kadın vali atanması gündeme gelince İçişleri Bakanı Mustafa Kalemli, bir kadın büyükelçiyi önermiş, ama Turgut Özal, beni söylemiş. Ben de yeni öğrendim ismimin özellikle ortaya çıktığını. Bir gün evde otururken telefon çaldı ve Kalemli, beni vali olarak atamak istediklerini söyledi. İnanmadım. Çünkü biri bana şaka yapıyor zannettim. Bir de o güne kadar valilerin Mülkiye mezunu olması gerektiğini zannediyordum. Göreve başladıktan sonra da farklı bir valilik yaptım. Çünkü olduğum gibi davrandım. Halkla iç içeydim. Basına çok önem verdim. Herkesin bana ulaşmasını sağladım.