Türban düzenlemesine iptal

Anayasa Mahkemesi heyeti, 6 saat süren müzakere sonrası, başörtüsünün üniversitelerde serbest bırakılmasına ilişkin anayasa değişikliğini iptal etti ve yürürlüğünü durdurdu.

Sabah saat 09.30 da toplanan mahkeme heyeti, saat 11.00'e kadar 7 ayrı dosyanın ilk incelemesini yaptı. Son olarak, ek gündem maddesi olarak yer alan üniversitelerde başörtüsünü serbest bırakan anayasa değişikliğinin iptali, yürürlüğünün durdurulması ve yok hükmünde sayılması talebiyle CHP ve DSP'nin yaptığı başvuruyu görüşmeye başladı.

Öğlen saat 12.00 de yemek molası veren mahkeme heyeti, yemekhanede de konuyu tartışmaya devam etti. Üyelerin, türbanın siyasi simge olduğuna dair Türkiye'de Anayasa Mahkemesi'nin, Danıştay'ın ve Yargıtay'ın verdiği kararların yanısıra önceki gün Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin görevden alınan türbanlı öğretmenlerin açmış olduğu davaya ilişkin verdiği kararın da tartışıldığı öğrenildi.

"TÜRBAN SİYASİ SİMGE''

Yüksek Mahkeme Heyeti'nin müzakerelerinde, anayasa değişikliğinin iptali yönünde yapılan başvuruda türbanın Türkiye'de "siyasi simge' olarak görüldüğünün altını çizdiği ve üniversitelere türban serbestisi getirmenin laiklik ilkesine aykırı olacağının vurgulandığı kaydedildi.

Mahkeme Heyeti'nin 9'a karşı 2 oyla aldığı karar yapılan yazılı açıklama ile duyuruldu. Mahkeme kararını Anayasa'nın 2. maddesiyle düzenlenen ''laiklik'', 4. maddesinde ilk 3 maddenin değiştirilemeyeceği ve değiştirilmesi teklif dahi edilemeyeceğine ve 148. maddesiyle düzenlenen Anayasa Mahkemesi'nin görevlerini düzenleyen maddelerine dayandırdı.

Açıklamada, şöyle denildi:

"9 Şubat 2008 günlü 5735 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın bazı maddelerinde değişiklik yapılmasına dair Kanun'un 1. ve 2. maddeleri, Anayasa'nın 2, 4. ve 148. maddeleri gözetilerek iptal edilmiştir. Ayrıca yürürlüğü de durdurulmuştur."

KILIÇ VE ADALI MUHALİF KALDI

Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç ve üye Sacit Adalı'nın Anayasa değişikliğinin iptali yönünde yapılan başvurunun reddi yönünde oy kullandığı öğrenildi. Kılıç ve Adalı'nın, yapılan iptal başvurunun şekil yönünden reddi gerektiğini savundukları iddia edildi.

İŞTE İPTAL EDİLEN DÜZENLEME

Anayasa Mahkemesi'nin iptal ettiği değişiklikle Anayasa'nın, "Kanun önünde eşitlik" başlıklı 10. maddesinin son fıkrasına, "... ve her türlü kamu hizmetlerinden yararlanılmasında" ibaresi eklenmişti. Bu değişiklikle madde, "Devlet organları ve idari makamları, bütün işlemlerinde ve her türlü kamu hizmetlerinden yararlanılmasında kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadır" haline gelmişti.

Anayasa'nın, "Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi" başlıklı 42. maddesine ise "Kanunda açıkça yazılı olmayan herhangi bir sebeple kimse yüksek öğrenim hakkını kullanmaktan mahrum edilemez. Bu hakkın kullanımının sınırları kanunla belirlenir" şeklinde yeni bir fıkra eklenmişti.

ANAYASA MAHKEMESİ'NİN İPTAL GEREKÇESİ OLAN ANAYASA MADDELERİ

Anayasa Mahkemesi'nin yaptığı yazılı açıklamada, atıfta bulunduğu Anayasa Maddeleri de şöyle:

II. Cumhuriyetin nitelikleri

MADDE 2. - Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milldayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

IV. Değiştirilemeyecek hükümler

MADDE 4. - Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

(Anayasa Mahkemesi'nin) 3. Görev ve yetkileri

MADDE 148- Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasa'ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesi'nde dava açılamaz.

Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı, Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz, defi yoluyla da ileri sürülemez.

Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.

Yüce Divan kararları kesindir. Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir."