Önümüzdeki günlerde, haydi bilemediniz birkaç hafta sonra marketinizin veya bakkalınızın pirinç rafında etiketlerin zam yarışına girdiğini görürseniz, sakın şaşırmayın. Çünkü buğday, mısır, soya, kolza ve etten sonra sıra pirince geldi. Bir yandan arztalep açığı, bir yandan stokların 1976'dan bu yana en düşük düzeye inmesi ve nihayet bir yandan da Sermaye Piyasası Kurulu'nun nazik tanımıyla "Yüksek riskli yatırım fonları" denilen "Hedge Fonlar"ın "Mortgage" kayıplarını telafi için aklınıza gelecek her türlü ürünü kumar aracına dönüştürmeleri sonucu,
6.5 milyar insanın en az yarısının temel ihtiyaç maddesi olan pirinç de küresel spekülasyonun oyuncuları arasına katıldı. Kendine özgü gündeminin tutsağı olan Türkiye pek farkında değil ama geçen hafta Bangkok Borsası'nda bir gün içinde, hatta sadece bir seansta pirincin fiyatı yüzde 31 artışla tonu 580 dolardan 760 dolara çıkıverdi. Bangkok Borsası, dünyada pirinç fiyatlarının belirlendiği, en azından temel gösterge işlevini gördüğü yer. Çünkü Tayland yeryüzünün bir numaralı pirinç ihracatçısı.
Peki bu olağanüstü artışa ne yol açtı? Anlatalım.
Mısır'da bir süredir "Halk isyanı" rüzgarları esiyor. Nedeni: Buğday fiyatlarındaki müthiş tırmanış nedeniyle, hükümetin sübvansiyonlu, yani maliyetinin altında un satışlarına ve bizdeki "Yeşil kart" benzeri "Karne" uygulamasına rağmen ekmeğin halkın alım gücünün üstünde zamlanması.
Bunun üstüne Hüsnü Mübarek yönetimi hiç değilse Mısır mutfağının ikinci temel maddesi olan pirinçte benzer bir krizle karşılaşmamak için, bu ürünün ihracatını durdurdu. Ciddi, çok ciddi bir karar: Mısır dünyanın önemli pirinç ihracatçıları arasında yer alıyor.
"Beslenme hakkı" satılır mı? Kahire'den gelen bu haber barajların kapaklarının atmasına yetti. Çünkü daha önce dünya pirinç piyasasını besleyen Vietnam, Hindistan, Kamboçya, halklarının karnını doyurabilmek için ihracat ambargosu koymuşlardı. Mısır'ın kararı son direnci de kırdı. Daha vahimi, bu gelişmeyle piyasalara arz neredeyse durma noktasına gelirken, Filipinler hükümeti ihracatçı ülkelere 1.5 milyon ton pirinç satmaları için yalvarıyordu. (Not: Hiçbirinden olumlu yanıt alamadı. Ve çaresizlik içinde günde 32 bin ton pirinç tüketen halkına tasarruf, yani boğazlarından kısma çağrısı yapmak zorunda kaldı: "Ey Filipinliler; her biriniz her öğünde bir kase pirinç yiyorsunuz. Sizden bunu yarım kaseye indirmenizi rica ediyoruz. Yoksa bir süre sonra kaseleriniz boş kalacak!")
İşte bu panik ortamında, kan kokusu alan akbabalar ya da vampirler gibi "Hedge fonlar" bir anda Bangkok Borsası'na üşüştüler. Neleri var neleri yoksa, vadeli pirinç satışına yatırdılar. Sonuç? Yukarda da belirttiğimiz gibi, pirinç fiyatları biriki saatte yüzde 30'un üstünde artış gösterdi.
Şimdi kıyamet kopuyor. Hükümetler, sivil toplum örgütleri ve vicdan sahibi ekonomistler, yeryüzünde hiçbir kurumun denetleyemediği, Avrupa Merkez Bankası'nın "En ölümcül mikroptan daha tehlikeli" diye tanımladığı "Hedge fonlar"ı insanoğlunun temel besin maddesini "Casino fişleri"ne dönüştürmekle suçluyorlar. En az 2 trilyon dolarlık kaynağa sahip bu fonların yöneticileri ise "Biz genel eğilimi satın alıyoruz. İşimiz bu" yanıtı veriyorlar.
Buğdayı, pirinci ve de diğer besin maddelerini tahvil, hazine bonosu, hisse senedi gibi bir "Finansal araç" haline getirmekten zerrece utanmadan.
Kamerun, Burkina Faso, Senegal gibi en az 28 ülkede onların spekülasyonları nedeniyle yüz milyonlarca kişinin açlık tehlikesiyle karşı karşıya kalmasından zerrece vicdan azabı duymadan.
Kısacası
bir zamanlar "En insancıl ekonomik sistem" diye gösterilen kapitalizmin milyarlarca insanın midesini, hatta kanını kazanç kapısına dönüştürdüğü bir dönem yaşıyoruz. İnsanlığın sonunu yaşıyoruz. Bakkalınızın veya marketinizin pirinç raflarındaki etiketler elinizi yakarsa şaşmayın. Demokrasi, sivil toplum, özgürlük, insan hakları nutukları atan George Soros'un "Pir"i ya da "Sihirbaz"ı olduğu "Hedge fonlar", ABD'deki gayrimenkul krizinde ütüldüklerini buğday, mısır ve şimdi de pirinçle geri almaya çalışıyorlar.
Size de mantık dışı zamlara razı olarak onlara katkıda, yardımda bulunmak düşüyor. Pirinci -
şimdilik-bulduğunuza şükredin!
Yayın tarihi: 31 Mart 2008, Pazartesi
Web adresi: https://www.sabah.com.tr/2008/03/31//haber,5EBDB77756A340978BD7900AEEB6F82A.html
Tüm hakları saklıdır.
Copyright © 2003-2008, MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.