İstatistiki verilere dayalı araştırmaları okura aktarırken hangi ayrıntılara dikkat etmeli? Aslında bunu pek çok gazeteci biliyor.
Öncelik taşıyan bilgiler şöyle olmalı: Araştırmanın adı, kapsamı, hangi tarihte, hangi kuruluş(lar) tarafından veya adına yapıldığı.
Bunlar bizi birinci dereceden ilgilendirmesi gereken noktalar. Ama, içerikle ilgili yasal yükümlülükler de var. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanı Doç. Ömer Demir bir süre önce gazeteye gönderdiği mektupla bir uyarıda bulundu ve bazı haberlerin içeriğindeki eksikliklere dikkat çekti.
18 Kasım 2005 tarihli Türkiye İstatistik Kanunu'nu gündeme getiren Demir, yasanın 6. maddesinden şu bölümü anımsatıyor: "İstatistiki sonuçlar içeren araştırma faaliyetleri yürüten gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar araştırmalarının sonuçlarını basın ve yayın yoluyla kamuoyuna açıklamaları halinde araştırmanın kapsam, örnekleme yöntemi ve örnek hacmi, veri derleme yöntemi ve uygulama zamanını araştırma sonuçlarıyla birlikte kamuoyuna açıklamakla yükümlüdürler."
Demir, ek olarak bir de açıklayıcı bilgi metni göndermiş. Burada altı çizilen husus, okurların (veya izleyici ve dinleyicilerin) doğru kararlar alabilmesinin sağlanması için yazılı ve görsel basının göstermesi gereken hassasiyet: "Bilgi sunumunda ne kadar şeffaflık sağlanırsa, o kadar güven kazanılır." Yöntemde şeffaflık için de yayınlanan her araştırmanın kapsamı, örnekleme yöntemi, veri derleme biçimi/örnek birim sayısı ve uygulama zamanı, yine yazıda en önemli unsurlar arasında gösterilmekte.
Demir bu mektubu sadece hatırlatma amaçlı yazmamış. Gazetemizde araştırmaların sonuçlarını gündeme getiren dört farklı haberi de neşter altına almış.
Birincisi 5 Ocak tarihli gazetede yer alan Muhafazakâr Mıyız, Sosyal Demokrat Mı? başlıklı haber.
Burada araştırmanın ve yapan kuruluşun adı mevcut. Ancak araştırmanın kapsamı ve uygulama zamanı yer almamış.
İkincisi, 8 Şubat tarihli gazetede Türk Gençleri Dini Batı Avrupalı Gibi Görüyor başlıklı habere konu olan araştırmada kaç kişiyle yapıldığı bilgileri var ama zaman, veri örnekleme yöntemi gibi esas metodolojik bilgiler eksik görünüyor..
12 Şubat tarihli Gençler Evlenmeyi Çılgınlık Görüyor ve 26 Şubat tarihli Uyuşturucu Lisede Patladı başlıklı, yine araştırmaları tartışmaya açan haberlerde de aynı durum söz konusu; yani bazı temel bilgiler atlanmış.
Bu uyarıyı dikkate almamız gerektiğini düşünüyorum. 'Kanun böyle diyor' diye değil. Kanun olmasaydı da bizim okurlara böyle bir yükümlülüğümüz olacaktı. Okura sağlıklı bilgi aktarmak, bağlayıcı bir ilke.
Sayın Demir'den gelen bu açıklamayı, artık sıkça araştırma yayınlayacağımız seçimler dönemine girerken, okurlar adına özellikle önemli buluyorum.