  |
|
Yakın plan tarikat rehberi
Tarikat, İslam dininde Allah'ı bilme ve bulmanın yoludur. 12 ana tarikat bugün eskisi kadar etkin olmasa da varlıklarını sürdürüyor. Modern zamanlarda Nurculuk, Süleymancılık gibi dini referanslı cemaatler daha etkin.
CERRAHİ
OLUŞUMU
Halvetiye Tarikatı'nın kolu. Kadirilik ve Rufailik'ten etkilendi. 1964'te şeyh olan Muzaffer Özak'ın zamanında güç kazandılar.
ESASLARI
Ahlak merkezli bir tasavvuf yolu izliyor. Nefs terbiyesi ve bir müddet insanlardan uzak ibadet koşulu var. Meslek sahibi olmak esas.
LİDERİ
1678'de Şeyh Nurettin Cerrahi tarafından kuruldu. Şu andaki Şeyh, Tuğrul (İnançer) Baba.
RİTÜELLERİ
Halka şeklinde sağa ve sola yürüyerek yaptıkları ibadete Devran denir. İbadette musiki ön plandadır. Zikir, Tevhid çekilmesiyle başlar.
MEKÂNLARI
Karagümrük'teki dergâhta toplanıyorlar. Tasavvufu koruma vakıflarında 'saray usulü namaz' geleneğini devam ettiriyorlar.
GİYİM KUŞAM
Şeyhleri siyah cübbe ve beyaz takke takar. Yeni dervişlere Dallı Arakiye adı verilen sarıksız taç giydirilir.
ÖZELLİKLERİ
Arjantin'de bile bir şubesi olan tarikat İslam inancı dışındakileri de etkiliyor.
VE...
5 binden fazla müridi olduğu sanılıyor. Ahmet Özhan'ın bu tarikata bağlı olduğu iddia ediliyor.
RİFAİ
Anadolu'nun ilk tarikatı. Kadirilik'le iç içe olduğu kabul ediliyor. Kurucusu Ahmet Rifai, Kadiriliğin kurucusu Abdülkadir Geylani'nin yeğeni.
Allah yolunda çile çekme, zorluklar karşısında istikrar, varlığından soyunma, tüm canlılara saygı, halka hizmet.
13. yüzyılda Seyid Ahmed-ür Rifai tarafından kuruldu.
Zikir oturarak başlar, tarikata has Salavat-ı Şerif okunur. Zikirlerde çalgılar kullanılır. Zikir sırasında vücuda şiş batırılmasıyla da dikkat çekiyorlar.
Çorum'daki Mustafa Çorumi Dergâhı. Erzurum ve Manisa'da da tarikatın kolları var. Ayni Ali Dergâhı'nda zikir yapılıyor.
12, 18 ve 24 dilimden oluşan taç giyilir. İki dilim 12 imamı, 24 dilim 24 peygamberi 18 dilim, âlemlerin sonsuzluğunu simgeler.
Her yıl Muharrem ayının 10. gününü Hz. Hüseyin ve ailesinin katledilmesi nedeniyle yas günü ilan ediyorlar.
Kenan Rifai'nin 1908'te İstanbul'da açtığı dergâh özellikle kadınlardan ilgi gördü. Kenan Rifai'nin halifesi de yazar Semiha Ayverdi'ydi.
KADİRİ
Tarikatın üyeleri Bağdat'taki Abdülkadir Tekkesi'ne bağlı olduklarını kabul eder.
Tarikatın esası Kuran'ın ve sünnet hükümlerinin üzerine tesis edilmiştir. Özellikle Hindistan ve Mısır'da yaygındır.
Kurucusu Abdülkadir Geylani, 1166'da öldüğünde çocukları tarafından görüşleri yayılmaya başladı.
Kadirilik'te zikir Fatiha Suresi'nin okunmasıyla başlar. 166 kere Kelime-i Tevhid getirilir.
Tophane'deki İsmail Rumi tarafından yaptırılan dergâhta zikir yapılır. Tekkenin son şeyhi Misbah Ermenkul'dur.
İslam'ın esaslarını kabul ederek, basit bir hayat yaşarlar. Tesettür, kılık kıyafet konularında yaptırım uygulamazlar.
Tarikata giren mürit bir yıllık eğitimden sonra Harakiye adı verilen külâhı takar, tarikata kabul edilirse külahın etrafına 18 dilimlik bir gül sarılır.
Prof. Dr. Haydar Baş'ın kurduğu Mesaj TV ile tarikatın sesi duyuruldu. Gaziantep, ve çevresinde Bilaliler kolu etkin.
NAKŞİBENDİ
Tarikat adını Farsça 'nakış yapan' sözcüğünden aldı. En köklü tarikat olarak biliniyor.
Gündelik hayatlarına normal olarak devam ederler. Temelleri Allah'ı anmaya, arzu ve hevesleri terbiye etmeye dayanır. 11 esas vardır.
14. yüzyılda Muhammed Bahaüddin tarafından kuruldu. Bahaüddin, Kadiriliğin kurucusu Abdülkadir Geylani tarafından eğitildi.
Allah'ın adını sürekli anarlar. Zikirleri gizlidir. Hoca, mürid ilişkisi tarikat içerisinde temeldir.
Tarikatın dört ana kolu mekânlarıyla anılır. İskenderpaşa, Erenköy ve İsmailağa dışında Doğu Anadolu'da Menzil grubu etkindir.
Taşlı gümüş yüzük ve 99'luk tespih kullanırlar. Kadınlar siyah çarşaf giyer. Menzil ve İsmailağa cemaati, yeşil veya beyaz cüppe giyer.
En politik tarikat. Siyasetle hep iç içe oldular. Menzilciler MHP'ye, diğerleri geleneksel sağ partilere yakın.
İsmailağa Kur'an kurslarıyla yoksul kesimde, Erenköy ve İskenderpaşa dergâhı ise orta-üst sınıfta etkin.
BEKTAŞİ
Tarihsel olarak iki döneme ayrılıyor. 15. yüzyıla kadar olan dönem teşekkül dönemi, bugüne kadar uzanan ise temsil dönemi.
Bektaşilik'te Hurifi ve Şii etkileri vardır. 12 İmam kültürünü benimserler. Bektaşilik felsefesinin temeli Kırklar Meclisi'dir.
12. yüzyılda Hacı Bektaş-ı Veli tarafından kuruldu.
Tarikat mensupları sesli zikir yapar. Zikirden sonra Ali sofrası kurulur. Semah yapılır ama semaha, Aleviler'de olduğu gibi yabancılar alınmaz.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin türbesi etrafında toplanırlar. Şube ve kolu yoktur.
12 köşeli Teslim Taşı, tarikat mensubunun ya da dergâha aday müridin teslimiyetini sembolize eder.
Yalnızca Hacı Bektaş'ın soyundan gelenlere 'bel evladı', neslinden olmayanlara ise 'yol evladı' ya da 'babalar' denir.
Nevşehir'in Hacıbektaş ilçesi ve çevresinde etkinler. Bektaşiliği kültürel bir tavır olarak görenler de var.
MEVLEVİ
Orta Asya kökenli bütün tasavvuf kültürlerinin gelişim çizgisi Mevlevilik için de geçerlidir.
Yalnızca Allah'a duyulan aşkla ve o aşka ulaşmanın yollarıyla ilgilidirler.
Mevlana Celaleddin Rum-i tarafından kuruldu. Mevlana'nın ölümünden sonra Sultan Veled tarafından tarikatın ilkeleri yaygınlaştırıldı.
Semah yapılan yerin daireselliği evreni, şeyhin oturduğu kırmızı post Mevlana'nın makamını temsil eder.
Tekkelerin kapatıldığı döneme kadar İstanbul'da etkinlerdi. Şimdilerde Konya ve civarında varlıklarını sürdürüyorlar.
'Rütbeleri' renkler temsil eder. Mesela dergâha kabul edilmeyi bekleyen mürit siyah postta oturur.
Mutfak kutsaldır. Su bardaktan öpülerek içilir, yemeğe önce tuz yenerek başlanır. Tarikata girmek isteyen 18 günlük bir çile dönemi geçirir.
Niğde, Konya, Tokat gibi illerde Mevlevi dergâhları açıldı.
MELAMİ
Horasan'da ve Türkmenler'in yaşadığı topraklarda etkin olması nedeniyle Yesevilik gibi diğer tarikatları da etkilemiştir.
Melamilerde gizlilik esastır, nefsin kötülenmesi ve kendini herkesten aşağı görerek yaşamak önemlidir.
12. yüzyılda kurulan tarikat, Hazreti Muhammed'in 17. torunu Pir Muhammed Nurul Arabi döneminde gelişti.
"Zikir değil fikir önemlidir," sözü tarikat mensuplarınca temel düstur olarak kabul görür.
İstanbul ve Trakya'da etkindirler. Bursalı Tahir Efendi'nin eserlerinin okunduğu yerlerin de Melamiler için özel önemi vardır.
Şeyhleri ateşe atladığında kendisine bir şey olmayıp, sadece giysileri yandığı için kıyafete önem verilmez.
Halktan kopuk dergâhlarda zikir yapılmasına tepki olarak gelişmiştir.
Bursa ve Batı Anadolu'da yaygın. İzmir'de Tasavvuf Kültürü'nü Yaşatma Derneği etrafında ilkeleri hayata geçiriliyor.
HALVETİ
14. yüzyılda Afganistan'da kurulan tarikat, dört ana kola ve 43 şubeye ayrılarak günümüze ulaştı.
Kalbin dünyevi arzulardan arınması, zikrin lezzeti, verilen sözde durma, güçlüklerden kaçınmama esastır.
Ömer Halveti tarafından kuruldu.
Nefsi arındırmak için yapılan zikirlerde musikiye önem verilir. Zikir, Kelime-i Tevhid'le açılır.
1925'te tekkelerin kapatılmasıyla faaliyetlerine son verseler de dergâhlarda zikir törenleri devam ediyor.
Basit giyinmek esastır. Varlıklarını vurgulayacak kıyafetlerden kaçınırlar.
Tarikata girenin 40 günlük bir çileden geçmesi gerekir.
Tarikatın şeyhlerinden en önemlisi, Denizli'de mesir macununu bulan Merkez Efendi'dir.
NUH KÖKLÜ
|
