|
 |
 |
 |
 |
|
Stresli kişilik ve düzensiz yaşam kalp hastalığına zemin hazırlıyor
Kalp hastalıklarıyla ruhsal sorunların iç içe olduğunu belirten uzmanlar, stresli ve düzensiz yaşam tarzının kalp açısından risklerine dikkat çekiyor. Üstelik, böyle bir yaşam tarzında kalp krizinin ardından depresyon da pusuda bekliyor
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı ve Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Özkan, kalp hastalıklarının ardından gelişen psikolojik sorunlarla ilgili soruları yanıtladı...
Ruhsal sorunlar kalp hastalıklarına yol açabilir mi?
Stresli kişilik özelliği, düzensiz yaşam, ani yaşam değişiklikleri, kayıp olayları kalp hastalıklarına zemin hazırlar. Depresyona yatkın hastaların yüzde 40'ında ölüm sebebi kalp-hastalıkları olarak tespit edilmiştir. Yüksek tansiyona depresyonun eşlik etmesinin ölüm oranını artırdığı bildirilmiştir. Bazı klinik tablolarda ise, kalp hastalıkları ve ruhsal belirtiler iç içedir. Bu tablonun kalp rahatsızlığıyla mı, yoksa ruhsal durumla mı ilişkili olduğunu ayırmak güçlük yaratabilir. Giderek bu her iki rahatsızlık türünün ayırıcı tanıları ve tedavileri, birbirlerinin seyrini değiştirmesinde önem kazanmıştır.
Psikolojik sorunlar yaşadığımızda neden kalbimiz ağrır?
Evet tıbbi servislerde en sık rastlanan yakınmalardan biri göğüs ağrısıdır. Birçok panik bozukluğu veya depresyonu olan hasta, göğüs ağrısı ile acil kliniklerine başvurmaktadır. Kalp-damar hastalığı belirtisi olduğu düşünülen göğüs ağrılı hastaların yüzde 30'unun kalp-damarlarının normal olduğu saptanmıştır. Panik bozukluğu belirtisi olarak göğüs ağrısından yakınan hastalarda, belirgin psikososyal zorlanma bildirilmiştir. Kalp hastalığı, panik bozukluğu olan ve çarpıntı, kalpte sıkışma, ağrı gibi kalp hastalığı belirtisi olan hastalarda, bu rahatsızlıktan mustarip olmayanlara göre daha fazladır. Panik ataklar göğüs ağrısını artırırken, bu durum da yine kaygıyı etkileyerek, panik atakları tetikler ve bir kısır döngü oluşur.
Kalp hastalarının psikolojileri de aynı zamanda hastalanır mı?
Kalp hastalığı sonrasında kaygı, panik, depresyon, kişilik değişikliği gibi durumlar ortaya çıkabilir. Sinirli bir kişilik yapısı oluşması muhtemeldir. Kalp hastalıkları yeni gerilimlere neden olduğu gibi, örtülü ruhsal gerilimleri de ortaya çıkartabilir. Hastalık düzeldiği halde, hastalık davranışı devam edebilir.
Kalp krizi sonrası depresyon kaçınılmaz mıdır?
Kalp krizi sonrası depresif belirtilerin yaygınlığı yüzde 30-40'tır. Majör depresyon yaygınlığı ise, yüzde 15-20 olarak bildirilmektedir. Cinsel işlev bozukluğu sıktır. Kalp-damar cerrahisi sonrası kaygı, depresyon ve deliryum sıklıkla bildirilmiştir. Kalp krizi veya kalp damar ameliyatı geçiren hastalarda, travma sonrası stres bozukluğu veya benzeri reaksiyonların gelişebileceği de unutulmamalıdır. Yani insan kalp krizi sonrası psikolojik bozukluk yaşadığını kabul ederse, tedavi kolaylaşır.
Kalp krizinin ardından psikolojik travmaya hangi durumlarda rastlanıyor?
Kalp krizi geçiren hasta için en önemli tehlike, belirtilerin başlangıcıyla hastaneye varış arasında geçen süredir. Bu süreç ne kadar uzarsa, depresyona girme riski o denli artar. Kalp krizi bir kayıp tepkisine ve yeterlilik-değerlilik duygusunun zedelenmesine yol açar. Bir anlamda kalple birlikte benlik de bir enfarktüs ve zedelenme yaşamaktadır. Göğüs ağrısı yakınması ve kalp krizi şüphesi ile koroner bakım ünitesine yatırılan bir hastada önce kaygı belirir. Ardından inkâr ve ona eşlik eden depresyon ortaya çıkar. Kaygılı bir hastada otonom sinir sistemi düzeni bozulmuştur. Kaygılı durum, kalp üzerinde ayrıca bir yüklenmeye yol açar. Hastalığın tedavisini olumsuz etkiler. Kişi yaşam amaçları, duygusal yatırım alanları, ilgi alanları, programladığı uğraş ve hedeflerinin gerçekleşmeyeceği endişesini duyar.
Kalp ilaçları depresyona yol açar mı?
Kalp-damar hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar ve cerrahi girişimler zihinsel değişikliklere neden olabildiği gibi, psikiyatri ilaçlarının da kalpdamar işlevlerine etkilerini bilmek gereklidir.
Kalp hastalığı kişiliği değiştirir mi?
Depresif dönemden sonra kalp hastalarında kişilik değişiklikleri dikkati çeker. Bu değişikliklerin birçoğu, aslında hastalık öncesi çoğunlukla baskılanan kişilik özelliklerinin abartılı şekilde ön plana çıkması şeklindedir. Bazı hastalar kendilerinin hasta olmadığını ispat etme çabasına girer. Sağlık için zararlı her türlü aktiviteyi ısrarla sürdürürler. Bazıları ise tam tersine her şeyden vazgeçici bir tutum geliştirir. Yaşamaktan, mücadele etmekten vazgeçerler. Bu hastalar tüm dikkat, enerji ve duygularını kalp bölgesine odaklaştırır. Normal sınırlar içindeki en ufak fizyolojik değişikliği kalp krizi şeklinde yorumlar, doktor doktor dolaşırlar. Birçok kalp hastası yoğun bakımda kendini emniyette hisseder ve servise alınınca başlangıçta kaygılar artar. Ameliyat olan hastaların ise, tam tersine, servise alınınca kaygıları azalır. Kalp hastalıklarında akut dönemde kaygı ve panik, orta ve geç dönemde depresyon ortaya çıkar.
Kalp ameliyatı kimler için daha büyük stres?
Cerrahi girişimler öncesi kaygı düzeyi çok yüksek olanlar ile kaygıyı inkâr edenler (bastırma) ameliyat sonrası uyum açısından riskli grubu oluşturur. Bu dönemde kaygı, uyum güçlüğü, uyku sorunları ön plandadır. Ameliyat öncesi kaygı diğer cerrahi gruptaki hastalara göre bu grupta daha fazladır.
Hastanın ameliyat sonrası dönemi rahat atlatması için neler yapılmalı?
Ameliyat öncesi dönemde hastanın ameliyata psikolojik olarak hazırlanması, bilgilendirilmesi çok önemlidir. Cerrahinin yaşam süresini uzatması yanında, yaşam kalitesini de artırabileceği konusunda bilgi verilmeli. İzlediğim birçok koroner by-pass hastasının kaygılarında bu bilgilendirmeden sonra azalma gözlenmiştir.
Kalp hastaları depresyon ilacı kullanırsa, bu onlar için zararlı olabilir mi?
Klasik antidepresan ilaçların kalp işlevleri üzerindeki yan etkilerinin yarattığı korku nedeniyle bir dönem depresyon yetersiz tedavi edilmiştir. Ancak, son yıllarda kalp üzerinde bu şekilde yan etkileri olmayan antidepresanlar geliştirilmiştir. Ayrıca, kalp hastalığının ardından ortaya çıkan ruhsal krizlerin, uyum güçlüklerinin uygun tedavisine ve olumsuz alışkanlıkların (diyet,stres, sigara, içki kullanımı) düzeltilmesine yönelik tedavi ve destek programları vardır. Bu psikolojik destek ve tedavi programlarında, sinir sistemini düzenleyen ilaçların verilmesi yanında, kişinin duygularını ve kaygılarını ifade edebilmesine, stresle baş etme stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olunur. Aile ilişkileri ele alınır, değişen rollere ve yeni duruma uyum geliştirilmesine yardımcı olunur.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
