Sarı kayanın gazabı

Tuzköy, 25 yıldır iki arada bir derede. Kanser yapıcı taşlardan inşa edilen evlerde yaşayan köylüler endişeli. Şimdiye kadar 438 kişi mezotelyoma kanserine yenik düştü. Her gün bir kişi daha bu hastalığa yakalanıyor. Gücü olanlar çoktan göç etmiş. Olmayanlar ise çaresiz
Mezotelyoma nadir görülen bir tümor çeşidi. Selim ve habis türleri var. Vücut boşluklarını kaplayan zarlardan köken alıyor. Akciğer zarı, karın zarı, kalp zarı, testis zarı, yumurtalık zarı gibi yerlerden gelişebiliyor. Üçte birinde karın içi, üçte ikisinde akciğer boşluğunda yerleşiyor. En sık asbest maruziyetinden oluyor, ama şart da değil. Genel olarak erkeklerde daha sık rastlanıyor. Ancak Tuzköy, Karain ve Sarıhıdır'da kadın ve erkek mezotelyoma vakalarında fark yok. Erken teşhis durumunda cerrahi müdahaleyle zar temizlenip alınabilir ve tedavi olunabilir.

Gideyim gitmesine de, nereye diye soran yok. Emrullah Kuru, 38 yıldır Tuzköy'ün Cumhuriyet Mahallesi'nde tek odalı evinde yaşıyor. 1983 yılında geçirdiği bir hastalıktan dolayı tekerlekli sandalyeye mahkum.. Oturduğu mahallenin kanser yapan kayaların üzerinde olduğunu gayet iyi biliyor. O da babasını mezotelyoma kanseri yüzünden kaybetmiş.

Nevşehir'in Gülşehir ilçesine bağlı Tuzköy'deyiz. 2600 nüfuslu küçük bir kasaba. Tuzköy'ün Cumhuriyet Mahallesi kanserli kayaların en çok bulunduğu yer. Kurşuni havada sarı kayalar çarpıyor gözümüze. Kapadokya'ya has yumuşak kayalardan biri. Volkanik tüf kaya. İstediğiniz gibi kesip biçebilirsiniz. İster içini oyup ev haline getirirsiniz, ister kesme taş haline getirip evinizi bu taşlardan yaparsınız. Yüz yıldır yapıldığı gibi.

Ancak bu taş, bölgenin diğer taşlarından farklı. Bu taş karsinojen. Yani kansere neden oluyor. Çünkü Tuzköy'deki bu volkanik taşların içinde "Erinoit" minerali bulunuyor.

Tuzköy Belediye Başkanı Nihat Demirci "zehirli" olan alanı gösteriyor: "Bu gerçek esasen 1976'dan beri biliniyor. 1976'da başlanan

araştırmalarla bu taşın 'Mezotelyoma' kanserine yol açtığı 1978'de kesinleşti. 1980'de Bakanlar Kurulu kararıyla kasabanın yerinden kalkması kararı alındı. 1984'te bu karar iptal edildi. Onun yerine ıslah edilmesine karar verildi. O günden bu güne, ne yerinden kaldırılması ne de ıslah edilmesiyle ilgili bir çalışma yapılmadı. 24 yaşın altındaki insanların bu saatten sonra ölmeleri tamamen ülkeyi yönetenlerin günahıdır."

40 KM2'LİK ALAN
Söz konusu zehirli mineral 470 dekarlık bir alanda bulunuyor. Ancak rüzgarın etkisi nedeniyle erinoitin etkisi 40 kilometrekarelik bir alana yayılıyor.

Tuzköy'le ilgili çeşitli zamanlarda kararlar ve maliyet hesapları yapıldı şimdiye kadar. Bakanlar Kurulu'nda en son 2000 yılının Mayıs ayında bir karar alındı. Bu sefer Tuzköy'ün, yedi kilometre uzağa taşınmasına karar verildi. Sağlık Bakanı Osman Durmuş, bu taşınmanın 2 trilyon liraya mal olacağını söyledi.

Dünya Sağlık Teşkilatı, Uluslararası Kanser Araştırma Örgütü ile birlikte, 1975 yılından beri Ürgüp çevresinde sürdürdükleri araştırmanın 28 Eylül 2001 tarihinde açıklanan raporuna göre ise, yoğun kanser türünün ev ve bahçe duvarlarının yapımında kullanılan yumuşak kayaların içindeki asbest gibi lifsel yapıdaki erionite solunmasından kaynaklanıyor.

Tuzköy'de söz konusu arazi üstünde şu an 350 aile yaşıyor. 350 aile için şehrin yedi km. uzağında yeni bir mahalle kurulması planlanıyor. Gülşehir Kaymakam'ı İnci Becel, Nevşehir Valiliği'nin özel ilgisi nedeniyle bu yıl ilk defa ciddi adımlar atıldığını söylüyor; "Yeni yerleşime açılacak yerlerde altyapı çalışması yapılmaya başlandı. Henüz jeolojik etüdü yapıldı, haritaları çıkartıldı. Jeolojik etüdün Bayındırlık Bakanlığı tarafından onaylanmasını bekliyoruz. Ondan sonra Belediye, imar planını yapacak. İmar planının çıkmasıyla birlikte yol, kanalizasyon ve konut yapımına başlanacak. Ancak inşaat için henüz bir ödenek çıkmadı."

350 EV YAPILIYOR
Yapılması planlanan 350 ev, erinoit mağdurlarına parasız olarak verilecek. Daha önce bölgeyi terkedip gitmiş olanlar yeni konutlara sahip olamayacak. "Amaç, şu an orada yaşayanların korunması" diyor İnci Becel. 2001 yılı hesaplarına göre sadece konut yapımı için 3 trilyon lira gerekli. Okul, yol ve de kanserli arazinin toprakla kapatılıp ağaçlandırılması bu paraya dahil değil.

MUTLU TÖNBEKİCİ