Kıbrıs'ta iki topluma eşitlik öngören Zürih Antlaşması 50'nci yılında unutuldu. Bugünkü çözüm planlarına yakın o belgeyi Rum lider Makarios "Yunan'a ilhak" niyetiyle baltalamıştı..
Kıbrıs'ın bağımsız olmasının kanıtı sayılabilecek ilk resmi belge 11 Şubat 1960'ta Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs ve İngiltere temsilcileri arasında yapılan Zürih Antlaşması'ydı. Kıbrıs adasında Türk-Rum ortaklığına dayanan, başkanı Rum,başkan yardımcısı Türk, adadaki her iki etnik kökeni de anayasa karşısında eşit haklara sahip Kıbrıs vatandaşı sayacak 'Kıbrıs Cumhuriyeti' devleti kurmak anlaşmanın temeliydi. Kıbrıs'ın ilk bağımsızlık belgesinin böyle bir temele oturtulmasına rağmen '50'nci yılında neden hâlâ bu durumdayız' sorusunun altındaki tarihsel gerçekleri araştırdığımızda ortaya ilginç ipuçları çıkıyor.
RUM İNCELEDİ Kıbrıslı Rum gazeteci-yazar Makarios Drusiottis bir Rum aydını olarak bu kez 1959 Zürih Antlaşması'nın niçin "çöktüğünü" araştırdı.. Dursiottis'in tarihi belgelerle ilgili arşiv araştırmasına göre Zürih anlaşması 1959'da Türkiye ve Yunanistan'ı ne denli rahatlattıysa; Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk legal Cumhurbaşkanı din adamı Makarios'u hiçbir zaman ikna etmemişti.
'YUNANİSTAN'A İLHAK' Drusiottis, adaşı Makarios'un Zürih Antlaşması'nı imzalamasına rağmen, ilerleyen yıllarda Yunanistan Başbakanı Yorgos Papandreu'ya (bugünkü Yorgos Papandreu'nun dedesi) ilettiği bir mektubunda açıkça "...Zürih anlaşmasını imzaladığı gün dahil bu anlaşmaya bir an olsun inanmadığını; Kıbrıs'ı Yunanistan'la birleştirmekten bir an olsun vazgeçmediğini.." kaleme almıştı.. Makarios, Zürih'te doğan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin "ilelebet" yaşamasını istemediğini ve bu nedenle altında kendi imzasının da bulunduğu anlaşmayı yürürlüğe sokmayı kasıtlı olarak geciktirdiğini kabul ediyordu.. Cumhurbaşkanı Makarios, 1964'e kadar Kıbrıs Türkleri aleyhindeki bu planını kısmen gerçekleştirmişti. Kıbrıs Cumhuriyeti devletini bütünüyle "Rumlaştırmış"; nüfusun yüzde 18'ini oluşturan Kıbrıs Türklerinin "kantonlaşmasına" neden olmuştu.. Makarios'un asıl hedefi, Kıbrıs'ı Yunanistan'a bağlı bir Rum Cumhuriyeti; Kıbrıs Türklerini de "azınlık" hale getirmekti..
'HADDİNİ BİLMEZ TÜRK' Cumhurbaşkanı Makarios, 6 Şubat 1967'de Atina'ya gelerek o dönemin Yunan Kraliyet Konseyi'ne şu açıklamaları yapmıştı: ".. Kıbrıs'taki Türkler, her şeyin Rumların elinde bulunduğu bir Kıbrıs'ta nasıl bir kuşak yetiştireceklerdir ki? Ne kadar dayanabileceklerdir ki? 3-5 hadi bilemediniz 10 ay sonra diz çökecekler ve bize teslim olacaklardır... üstelik moralleri de son derece bozuk..." Bugünkü çözüm arayışlarına yakın bir 'Kıbrıs Cumhuriyeti'ne yakın bir planı öngören Zürih Antlaşması'nın ne Türkiye ne de Yunanistan'da hiç anılmamasının ya 'unutulmuşluk' ya da kötü niyetten olduğunu düşünmemek zor.