Cihannüma'nın 360 yıllık öyküsü

Avrupa ismi, Şam ve Magreb padişahının sevgilisi 'Avrupamiya'dan türemiş ve 'Mabud' ona aşık olunca öküz şekline girip kaçırarak Girit ya da Kıbrıs'a götürmüştür. Afrika kıtası adını Herkül ile birlikte sefer yapan 'Afros'tan almıştır. Avrupa gibi mamur değildir. İç kısımları pek bilinmez. Irmakları, dağları, büyük çölleri ve yırtıcı hayvanları pek boldur.
Asya kıtasına adını Nuh'un karısı vermiştir.
'Sakin deniz' de denilen 'Okyanus Pasikifus', yani okyanusun aşılmasıyla Amerika keşfedilmiştir. Kuzey kısmına 'Amerika Septentriyonalis', güney tarafına 'Amerika Meridiyonalis' denilir. Kuzeydekinin başkenti Meksika'dır. Kendisine özgü iki nebatından birinin adı 'patates'tir. Ülkede eskiden sığır, at, eşek, katır, keçi ve fare yoktu, bütün bunlar bir Felemenk gemisinden çıkarak yayılmışlardır.
Aslanları ise çok korkaktır, insan görünce kaçacak delik ararlar.
Bütün bu yukarıda aktardıklarım Katip Çelebi'nin Kitab-ı Cihannüma'sından...
Peki, kimdir Katip Çelebi? 1609'da İstanbul'da doğuyor. Asıl adı Mustafa. Doğu'da Hacı Halife, Batı'da Hacı Kalfa adıyla biliniyor. 14 yaşına kadar özel eğitim görüyor ve 1623'te Anadolu Muhasebesi Kalemi'ne giriyor. IV. Murat döneminde (1624- 1640) Doğu seferlerine katip olarak katılıyor.
1635'te İstanbul'a dönerek kendisini okuyup yazmaya veriyor.
Katip Çelebi'nin 1648'de yazmaya başladığı, 1654'te eklemeler yaptığı ve 1732'de İbrahim Müteferrika'nın da kendi eklemelerini yaparak Matbaa-ı Amire'de bastığı Kitab-ı Cihannüma, Boyut Yayın Grubu tarafından dijital ortamda yeni bir anlayış ve tasarımla tekrar basıldı. 360 yıllık masalsı bir öyküsü olan Kitab-ı Cihannüma'nın Katip Çelebi tarafından elle yazılan ilk kopyaları, nakkaşların el emeği göz nuruyla çoğaltılıyor. Sayısı bilinmeyen el yazması kopyaların tümü, İbrahim Müteferrika tarafından Osmanlı'nın ilk matbaasında basıldıktan sonra yok oluyor. İlk baskısı 500 adet olan kitabın bir kopyası bugün Topkapı Sarayı'nda sergilenmekte.
Orhan Koloğlu, Mustafa Kaçar, Murat Öneş ve Bülent Özükan'ın ortak çalışması Kitab-ı Cihannüma'nın bu yeni basımının editörü Bülent Özükan, Cihannüma'nın masalsı öyküsünü şöyle özetliyor: "Cihannüma'nın elyazmasının bir kopyası, 75 yıl sonra Şeyhülislam Abdürrahim Efendi tarafından Osmanlı'da sarayın izni ve himayesi ile matbaayı ilk kuran İbrahim Müteferrika'ya verilir. Matbaa-ı Amire'de basılan Cihannüma, artık biraz da Müteferrika'nındır. Çünkü Basmacı İbrahim Efendi, yani Müteferrika, üç yıl süren kitabın basımı süresince Katip Çelebi'nin yazdığı kadar yeni sayfalar ve yeni bilgiler eklemiştir." Cihannüma'da dönemin kentlerinin enlem ve boylamları, birbirlerine uzaklıkları, bölgesel ürünler, sanayilerin durumu, çeşitli bölge halklarının dinleri, dilleri ve hatta nüfusları erkek, kadın ve çocuk sayıları saptanmış olarak yer almakta. Uzun söze ne gerek var? Söylenceyle başladık, bir başka söylence ile kilit vuralım sözün kapısına...
"Biga livasının merkezi Troya'dır. Bu şehir İstanbul'dan büyüktür. Hazreti Musa'nın vefatından sonra inşa olundu. Devletleri 297 yıl yaşamıştır. Troya savaşına sebep olan olaylar. 10 yıl süren kuşatmanın sonuçsuz kalması üzerine, içine adamlar yerleştirilen bir büyük at bırakılıp kalenin ele geçirilmesi, herkesin öldürülmesi, kalenin tahribi. Süslü sütunları hala vardır. İstanbul'daki direkler ve mermer taşlar çoğunlukla bu şehirden getirilmiştir." Boyut Yayın Grubu tarafından 1950 adet basılan ve okurlarına 'sertifika' ile sunulan Cihannüma, içerdiği bilgiler yanında görsel tasarımıyla da Türkiye yayıncılığının gerçekten bir şaheseri... Emeği geçenler, gerçekten yürekten kutlanmayı hak ediyor.