Kelebeğin kanatları

Geçen hafta dünyaya veda eden Amerikalı bilim adamı Edward Lorenz'in ünlü teorisine göre, "Brezilya'da bir kelebeğin kanat çırpması, Teksas'ta kasırgaya yol açabilir."
Lorenz'in teorisinin pratik sonuçlarını en somut biçimde şu sıralar petrol piyasasında görüyoruz.
150 bin tonluk Japon tankeri "Takayama"ya dün sabaha karşı Aden açıklarında korsanlar saldırdı, petrolün varili hemen yarım dolar fırladı. Oysa tanker boştu!
Geçen hafta Nijerya'da gerillalar bir petrol boru hattına sabotaj yaptı, Petrol bir dolar zamlandı. Oysa o boru hattının günlük kapasitesi topu topu 5 bin varildi.
Yine geçen hafta Meksika, hava koşulları nedeniyle 4 rafinerisinde üretimi geçici olarak durdurdu. Petrol 2 dolar yükseldi. Oysa Meksika bu önlemin ABD'ye petrol ihracatını etkilemeyeceği güvencesi vermişti.
Yine geçen hafta ABD'nin petrol, özellikle de benzin stoklarının düştüğü açıklandı. Petrol 2 dolar daha arttı.Oysa raporlarda ekonomik durgunluk nedeniyle ABD'nin petrol talebinin sanıldığı kadar artmayacağı anlatılıyordu.

120 dolara hazır olun
Yaprak kıpırdamasından bile nem kapan petrol piyasası, fiyatları sürekli yukarı çekiyor. Şu sıralar varili 117 doların üstünde. Hafta sonuna kadar 120 doları bulması bekleniyor. Ve Batı ülkelerinde ekonomik büyüme ne kadar yavaşlarsa yavaşlasın, petrol artışını sürdürecek. Birçok nedenden ötürü.
- Öncelikle petrol fiyatlarının belirlenmesinde tek etken arztalep dengesinin veya dengesizliği değil. Uluslararası gerilimler (İran krizi, Irak savaşı, Nijerya iç savaşı gibi), bazı üretici ülkelerdeki grevler, doğal felaketler de çok ciddi rol oynuyor.
- İkincisi, petrol yalnızca bir emtia, bir mal olmaktan çıktı, spekülatörler için bir "Finansal araç" işlevini kazandı. Tıpkı buğday, pirinç, yağ gibi. ABD'deki emlak krizindeki kayıplarını bu temel ihtiyaç maddeleri üstüne oynayarak kurtarmaya çalışan spekülatörler, petrol fiyatlarını yukarı çekmek için her bahaneyi kullanıyorlar. Hesaplara göre halen 117 dolarlık fiyatın en az 20 doları spekülatörlerin şişirmesinden kaynaklanıyor.
- Üçüncü neden, petrolün üretim maliyeti de sürekli artıyor. Halen bir varil petrol 80 dolara mal oluyor.
- Dördüncü neden, doların zayıflığı. Piyasada arz rahat rahat talebi karşıladığı halde, ABD parasının değer yitirmesi nedeniyle petrol yükseliyor. Çünkü ellerinde yüklü dolar bulunan ülkeler (Çin, Hindistan gibi) için petrolün bu düzeydeki fiyatı bile ucuz geliyor. O yüzden ihtiyaçlarının üstünde petrol satın alıyorlar. Bu da fiyatı kamçılıyor. Örneğin OPEC ülkeleri geçen Eylül'de günlük üretimi 500 bin varil artırdılar ama petrol o tarihten bugüne 40 dolar zamlandı.

Artış için Çin yeterli
- Bir başka neden: Batı'da büyüme hızı düşse de, dünya ekonomisini sürükleyen Çin ve Hindistan gibi ülkeler iki haneli büyümeye devam ediyorlar. Bu da onların petrol talebinin hep artacağı anlamına geliyor. Bir örnek verelim: Çin halen dünyanın günlük petrol üretiminin yüzde 10'unu ithal ediyor. Ama çok değil 2030'da ABD'nin talebini (Dünya üretiminin yüzde 25'i) yakalayacak. Zira otomobil parkını o tarihe kadar 7'ye katlayacak. Yani halen 40 milyon adet dolaylarında olan otomobil sayısı 2030'da 300 milyona çıkacak.
- Ve en dramatik neden: Büyük üreticilerin kaynakları kurumaya başladı. Örneğin petrol şirketleri dünyanın bir numaralı ihracatçısı Suudi Arabistan'ın rezervlerinin 3040 milyar varile indiğini hesaplıyorlar. (Dünyanın bir yıllık tüketimi kadar!) Dünyanın iki numaralı ihracatçısı Rusya'nın da üretimi bu yılın ilk üç ayında yüzde 1 düştü. Ülkenin en büyük özel petrol şirketi Lukoil'in Başkan Yardımcısı Leonid Fedun, 2007'deki üretim düzeyine (Günde 10 milyon varil) bir daha asla ulaşılamayacağını açıkladı, "Çünkü Kuzey Denizi'nde, Meksika Körfezi'nde, Alaska'da olduğu gibi Rusya'nın en önemli petrol bölgesi olan Batı Sibirya'da da rezervler tükenmeye başladı" dedi ve ekledi: "Yeni kaynakları devreye sokmak için ise en az 1 trilyon dolarlık yatırım gerekiyor!"
Sonuç: Dünya geri dönülemez bir şekilde pahalı petrol dönemine girdi.
Evet, dün kelebek kanatlarını çırptı, petrol bir dolar daha zamlandı. Olan petroldeki her bir dolarlık artışla cari açığı 350 milyon dolar büyüyen Türkiye'ye oldu.