Yakıt mı, yemek mi?

Garip şeyler oluyor etrafımızda. Yoksulun aç kalmama umudu ekmeğin fiyatı, otomobilden daha hızlı artıyor. Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick, artan gıda fiyatlarının 100 milyon kişiyi daha yoksulluğa iteceğini söylüyor. Zoellick, açıklamasını yaparken sağ elinde bir paket pirinç, sol elinde ise bir somun ekmek tutuyordu. Sağ elinde tuttuğu pirincin fiyatı dünyada bir yılda yüzde 70 arttı. Sol elindeki ekmeğin hammaddesi buğdayın fiyatı ise yüzde 130! Mısır'da, Bangladeş'te, Senegal ve Fildişi Sahilleri'nde aç insanlar sokakları doldurdu. Açlıklarını bastırmak için attıkları çığlıkları ne karınlarını doyurdu ne de artan gıda fiyatlarını düşürdü. Ekmeklik buğdayını, pilavlık pirincini hızla artan fiyatlar yüzünden alamayan insanlardan ve onların aç kalmamak için yedikleri yemeklerden bahsediyoruz. Halbuki yaşam standartlarının yükseltilmesi gerektiğini söylemişlerdi. Her eve bir televizyon herkese bir otomobil düşerse gelişmiş ülke olacaktık. Geliştik geliştik ama bir kap pilava muhtaç kaldık. Altı küsur milyar insanın yarısına yakını elektriksiz yaşıyor. Elektriği olanların bazılarının şimdi yiyecek yemeği de yok. Televizyonlarımızı yiyemeyeceğimize göre onları saksı yapıp domates yetiştirmek için mi kullansak acaba? Başa döndük sanki, ne demişti Maslow? Önce temel ihtiyaçlar...

ARABANIZIN MI KARNI DOYSUN?
Dünya'da gıda fiyatlarının artması üç ana nedene bağlanıyor. Çin'deki insanların daha çok et tüketmeleri, et talebini karşılamak için yem talebinin artmasına neden oluyor. Petrol fiyatlarının varil başına 110 doların üzerinde seyretmesi hem tarımsal girdi maliyetlerini hem de petrolün yerine geçebilen yakıtlara olan ilgiyi artırıyor. Biyodizelin, etanolün talebi ve dolayısıyla fiyatı da arttıkça, çiftçiler ektikleri ürünleri yiyecek olarak değil, yakıt olarak değerlendirecek şirketlere satıyor. Mısır hem yakıt hem yiyecek olarak kullanılınca fiyatı da haşlamak ya da ekmek yapmak için çok pahalıya geliyor. İnsanlara tercihlerini, "Arabanızı mı, karnınızı mı doyurmayı tercih edersiniz?" gibi bir soruyla sormak mümkün ancak arabasını mısırla doyuranla, karnını mısırla doyuran aynı kişi olmayacak. Biri zengin dünyadan diğeri ise televizyonlarda pek rastlamadığımız öteki dünyadan geliyor. Kısacası, küresel ısınmayı durdurmak için dünyanın petrolden biyoyakıta terfi etmesi teknik olarak doğru bir çözüm, ancak bunu aç kalmadan yapmak gerekiyor. Bu arada üçüncü nedeni de ağzımızdan kaçırıverdik. Küresel ısınma yüzünden değişen iklim koşulları, en başta da yaşanan kuraklık tarım ürünlerinin rekoltelerinde sıkıntılara yol açıyor.

PİRİNÇ YERİNE BULGUR
Türkiye'de ise hükümet sorunun spekülatörlerden kaynaklandığını belirtiyor. Tarım ve Köy İşleri Bakanı Mehdi Eker, pirinçteki fiyat artışına karşı tedbir alındığını belirtiyor ve yaşanan fiyat artışının arz eksikliğinden kaynaklanmadığını açıklıyor. Eker'e göre sorun ellerinde pirinç ve çeltik bulunan bazı firmaların, fiyatlar daha da yükselir umuduyla bunları piyasaya sürmemesi. Çözüm de pirinç boykotu. Eker, "Eğer tüketici olarak biz bu şekilde insafsızca, hak edilmemiş bir zamla karşı karşıya kalıyorsak, buna birey olarak da tüketici olarak da tepkimizi koyalım. Ben de koyuyorum. Gerekirse üç- beş gün pirinç yemeyelim. Hiçbir şey olmaz. Bulgur yiyelim yerine ki zaten bizim kendi Anadolu kültürümüzde zaten bulgur tüketilir," diyor. Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin ise sorunun sadece spekülatörlerden kaynaklanmadığı görüşünde. Küresel ısınma kaynaklı kuraklık, Çin ve Hindistan gibi ülkelerde yaşanan beslenme alışkanlığı ve yanlış politikalar krizin ana nedeni. Dünyanın en kârlı sektörlerinden biri haline gelen tarım ve gıda maddeleri ticareti, Yetkin'e göre bu ticareti elinde bulunduran gelişmiş ülkelere avantaj sağlıyor. Yetkin bir örnekle tezini açıklıyor: "Örneğin ABD'nin her üretici başına verdiği tarımsal destek 15 bin doları buluyor. AB de bütçesinin yüzde 40'ını tarımsal desteklere ayırıyor. Ancak bu ülkeler ve onların etkilediği uluslararası kurumlar, Türkiye gibi ülkelerin kendilerini ve üreticilerini korumaya yönelik önlemler almasına ve üreticilerini desteklemesine karşı çıkıyorlar. Bu da sözkonusu ülkeleri, gelişmiş ülkelere ve onların dayattığı fiyatlara bağımlı hale getiriyor."

TAHMİNLER DOĞRU ÇIKIYOR
Türkiye, biyoyakıt konusuyla yeni ilgilenmeye başladığı için henüz yakıtyemek ikilemi tartışma masasına yatırılmış değil. Türkiye'de biyoetanol üretiminde ilk girişimlerden birine imza atan Pankobirlik, şeker pancarından etanol üreten bir tesisi, hayata geçirdi. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği'ne göre Türkiye'nin 32 milyon dönümlük arazisinde pancar ekimi yapılabiliyor. Pancar aynı tarlaya dört yılda bir ekilebiliyor. Dolayısıyla Türkiye'de her yıl 8 milyon dönüme pancar ekilmesi mümkün ama yeni şeker rejimiyle birlikte şeker ihtiyacımız 3,5 milyon dönümlük arazide yetiştirilecek pancardan karşılanıyor. Pankobirlik, geriye kalan 4,5 milyon dönümlük arazinin biyoetanol üretime dönük şeker pancarı için kullanılması halinde, en az 2- 2,5 milyon ton (2,5- 3 milyar litre) biyoetanol (biyobenzin) üretimi yapılabileceğini öngörüyor. Bu değer, 2007 benzin tüketiminin yüzde 80- 90'ına karşılık geliyor. Halihazırda Türkiye'nin biyoetanol kurulu kapasitesi 170 milyon litrelik üretim yapabiliyor ama bu kurulu kapasite de tam olarak kullanılamıyor. Pankobirlik'in bir başka dikkat çektiği nokta ise 1995- 2006 yılları arasında 1 milyon hektar arazide tarımdan vazgeçilmiş olması. Bu, yılda 200 bin kişiden fazla çiftçinin çiftçiliği bırakması, aileleriyle birlikte 1 milyon kişinin büyük şehirlere göç etmiş olması anlamına geliyor. Kısaca, terk edilen ve nadasa bırakılan alanların planlı bir enerji tarımı ile biyoyakıt üretimine açılmasıyla biyoyakıt potansiyeli daha da artırılabilir. Bu rakamların da ışığında potansiyelin büyük olduğunu söylemek yanlış olmaz. İnce nokta ise gıda- yakıt ikileminde nerede duracağınızı bilmek ve fiyat ayarını iyi yapmakta yatıyor. Bugün dünyanın geldiği noktaya bakılınca ayarın bozulmuş olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Türkiye'de tartışmalar pirince ve spekülatörlere odaklansa da dünyada gıda krizi, uluslararası gizli anlaşmalara kadar uzanıyor. Financial Times'ın 10 Nisan 2008 tarihli haberinde, Ukrayna'nın 100 bin hektarlık bir tarım alanını Libya için ayırmasına yönelik gizli bir anlaşmanın yapılmak üzere olduğu yazılıydı. Mısır ve Suriye, Hindistan ve Kazakistan arasında yine gizli görüşmelerin yapıldığı da belirtiliyor. Ekolojik krizin belki de en korkunç yüzü bize bakıyor. Küresel ısınmayla başlayan, inanması güç gelen tüm tahminler bir bir doğru çıkıyor. İnsan ırkı, Midyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan da olmak üzere ama pek farkında değil.