2008 zor bir yıl olmaya aday

Ekim ayı ortasından itibaren yaşanmakta olan küresel dalgalanmanın ikinci etabı sonunda Türkiye'yi etkilemeye başladı. Faiz ve döviz son iki ayın en yüksek düzeyine çıkarken borsa en düşük düzeyini gördü. Türkiye'den belli bir yabancı sermaye çıkışı olduğu gözleniyor.
Dış piyasalardaki kötüleşme son günlerde ivme kazanarak devam ederken önceki gün dünyanın önde gelen yatırım bankalarından Goldman Sachs'ın YTL'yi satma önerisi de Türkiye piyasalarının kötüleşmesinde etkili oldu. Dün piyasalarda dolar 1.23'e kadar yükselerek 22 Ekim değerine geri döndü.

- Varlıkları kim alır?- Dün piyasalardaki kötüleşmeyi Citigrup'un yüzde 4 oranındaki hissesini Abu Dabi fonuna satması haberi kesti. Bu satışla ilk kez krizde zarar eden uluslararası bir şirketin hisseleri küçük oranda da olsa el değiştiriyor. Bu aynı zamanda kriz ortamında fiyatların gerilemesiyle şirketleri ve aktifleri kimlerin ve hangi ülkelerin alabileceğine de iyi bir örnek. Elinde son yıllarda en çok fon biriken ülkeler ve gruplar öne çıkmaya aday. Petrol fiyatlarının hızla artışının zenginleştirdiği petrol üreten ülkeler satışa çıkacak varlıkları almaya en yakın adaylar.

- 400 milyar dolarlık zarar- ABD'de emlak sektöründen çıkan ve kredi krizine dönüşen küresel dalgalanmanın ikinci etabının 1.5 ayı bulması ve derinleşmesi, beklentileri değiştiriyor. Bu dalgalanmanın kısa sürede atlatılamayacağı artık iyice kanıksandı. Krizde ikinci dalgalanmayı şirketlerin üçüncü çeyrek bilançolarında zarar açıklamaları tetiklemişti. Şimdiye kadar açıklanan zararların toplamı 40 milyar doları ancak buluyor. Fakat tahmin edilen zararın toplamı bunun 10 katı kadar, 400 milyar dolar. Yani gelecek bilançolarda zararların açıklanmasına ve bilançoların temizlenmesine devam edilecek. Zararın bankacılık sektöründe oluşmasının genel ekonomiyi kredi kanalıyla etkilemesi bekleniyor.

- Zararın etkisi- 400 milyar dolarlık zarar oluşması demek, şirketlerde sermayenin bu ölçüde eksilmesi demek. Ya yeni sermaye konulacak ya da bunun yaklaşık 10 katı kadar kredi ve risk bankalar tarafından alınmayacak demek. Zararın 10 katı kadar kredi daralmasının temelinde de bankacılık sektöründe genelde uygulanan sermaye yeterlilik rasyosunun 10 olması yatıyor. Krediler bu ölçüde daralacaksa ekonomide büyüme azalacak demek. Onun için de ABD Merkez Bankası'nın faiz düşürmeye isteksiz olmasına karşılık 11 Aralık toplantısında indirim yeniden ağırlık kazanmaya başladı.

- Dalga sürer- Ama artık faiz indirimi de tek başına durumu kurtarmaya yetmiyor. Çünkü ekonomide durgunluk beklentileri baskın çıkıyor. Onun için de finansal piyasalarda riskli araçlardan kaçış ve güvenli limanlara yöneliş devam ediyor. Bu nedenle 10 yıllık Amerikan tahvilinin faizi yüzde 3. 87'ye kadar indi. Sırf güvenli diye, sırf risk yok diye parası değer yitiren ülkenin tahvillerine yönelme sürüyor.
Zararların boyutu, bunun etkisi ve yayılmasını dikkate alınca kredi krizinin önümüzdeki dönemde dalgalanmalar halinde sürmesi beklenebilir. Bu da küresel piyasalarda ve dünya ekonomisinde 2008'in zor geçeceğinin işareti olabilir.

- Ankara ne yapar?- Türkiye'nin bu dönemden etkilenmesi belki daha az olabilir. Ama sonuçta olur. Nitekim dün Hazine'nin döviz kağıdı ihalesine ilgi düşüktü. İtfanın 2.6 milyar dolar olmasına karşılık ihalede satış 290 milyon dolarda kaldı. Bankalar dövizde nakit kalmayı tercih ediyor. Gelecekteki zor günlere hazırlık yapıyor.
Bir kere daha Ankara'nın atacağı adımlar, gelişmeleri algılayış biçimi ve buna vereceği reaksiyon Türkiye'nin küresel dalgalanmadan etkilenme derecesini belirleyecek. Yani yabancıların tercihleri ve hareketleri kadar içeride hükümetin ekonomiyi ve Türkiye'yi yönetim becerisi de, 2008'in kaderini tayin edecek. Her ne kadar seçim sonrasında hükümetten bir ses çıkmadıysa da, bunu şimdilik gündemin yoğunluğuna ve Meclis'teki takvimin sıkışıklığına veriyoruz. Bu anlamda umudumuzu 2008 yılına saklıyoruz.

- Sonuç- "Yükselen her şey düşecektir." Sallust