Osmanlı'dan beri gelen ikiz açığımız

Dün ekonomiyi ilgilendiren iki önemli veri açıklandı. Biri saat 12.00'de diğeri de saat 17.00'de. Bu saatlerden biri borsanın birinci seansının, diğeri de ikinci seansının bitimi. Yani iki verinin de borsayı etkilemesi böylece önlenmiş oldu. Biz de tam akşam saatinde yapılan veri açıklamalarının hemen hemen hiçbir işe yaramadığını, olsa olsa veriyi yazmak, işlemek ve yorumlamak isteyenlere "haram" edildiğini dün belirtmiştik. Denk geldi, biri iç açıkla diğeri dış açıkla ilgili iki önemli veri aynı gün açıklandı. İç açık yani bütçe dengesine ilişkin veriler ilk kez bu yıl mali tatil uygulaması nedeniyle temmuz ve ağustos birlikte duyuruldu. Seçim harcamaları nakit açığını büyütünce açıklamanın önemi artmıştı. Ama bu açıklama akşam saati yerine öğlen 12.00'de yapıldı. Borsayı da karıştırmadı, diğer piyasaları da. Herkese de zaman kaldı. Bu açıdan iyi bir örnek.

Bütçe açığı büyüdü
Önce bütçeden başlayalım. Haberi bitişikte zaten var. İşin özeti bütçe disiplininde belli bir bozulma dikkati çekiyor. Bunun için sizi rakamlara boğmanın da anlamı yok. Sadece iki veri aktaralım.
* 8 aylık dönemde bütçe açığı geçen yıl 3.99 milyar iken, bu yıl 8.42 milyar YTL'ye çıktı. Yıl sonu için hedeflenen 16.83 milyarlık açığın böylece yüzde 50'sine ulaşıldı. Yılın ikinci yarısında ve özellikle son ayında açığın ivme kazanması yapısal bir durum. Dolayısıyla geride kalan ayların açığı kapatmaya pek yardımcı olmayacağını belirtelim.
* Faiz dışı fazlada da 28.55 milyar YTL ile geçen yılki 34.60 milyarın altında kalınmış. Yılsonu hedefi 36.11 milyar ama yukarıda belirttiğimiz handikap burada da söz konusu.

Bozulmaya iki neden
Bütçedeki bu bozulmanın bir önemli nedeni ekonomideki yavaşlamanın vergi gelirleri üzerindeki olumsuz etkisinden kaynaklanıyor. 8 aylık bazda vergi geliri artışı sadece 8 milyar YTL'de kalmış.
Halbuki faiz dışı harcama artışı 18 milyar YTL'yi bulmuş. Bunun da asıl nedeni cari transferlerdeki artış. Yani seçim harcamaları da bütçeyi bozan ana nedenler arasında.

Önlem gerekli
Seçim bittiğine ve küresel ekonomide zorluklar ortaya çıkmaya başladığına göre, bütçede toparlanma gereği ortada. Fortis Bank'ın raporunda ağustos sonu itabarıyla faiz dışı fazlanın milli gelire oranının yüzde 3.8 olarak hesaplandığı, bunun yüzde 4.5'e kadar toparlanabileceği belirtilerek,, "Burada hedeflenen yüzde 5.2'ye ulaşılması için ise GSMH'nin yüzde 0.7'si kadar ek tedbirin önümüzdeki dönemde başlayacak IMF standby görüşmelerinde masada olacağını tahmin ediyoruz" denildi.

Cari açık büyüyor
Açıklanan ikinci veri temmuz ayı ödemeler dengesiydi. Aylık bazda rekor ithalat ve rekor düzeydeki dış ticaret açığından sonra yine rekor temmuz ayı cari açığı ortaya çıktı. 2.87 milyar dolar beklenen açık yarım milyar dolar daha düşük düzeyde, 2.21 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ancak bu rakam geçen yılki temmuz ayının 1.77 milyar dolarlık cari açığının yüzde 25 daha fazlası. Yıllık bazdaki cari açık da 33 milyar doların üzerine yükseldi. Küresel piyasalarda kötüleşmenin yaşandığı bir dönemde cari açığın en üst düzeye çıkması, konuyu gündemin ilk sıralarına taşımaya aday yapıyor.
Kısa vadede cari açık için bir önlem alamayacağımıza göre bütçe açığına dönüyoruz.

Bakan'ın ikiz açık vurgusu
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan diyor ki, "Osmanlı'dan beri ikiz açığı aynı anda hiçbir zaman kapatamamışız. Biri kapanmışsa da diğeri açık kalmış. Sanki nöbetleşe." Zaten iki açığı dabirden büyütme şansımız pek olmuyor. Çünkü kriz oluyor. Tıpkı 2000 yılındaki durum gibi. 2000 sonrasında bütçeyi tuttuk ama cari açığı tutamadık. Dileyelim son bir iki aylık bütçe açığındaki büyüme geçicidir ve gereken yapılacaktır. Yoksa cari açığın kolay kolay düşmeyeceği açık. Onun yanına bir de bütçe açığını ekleme gibi bir lüksümüz ise hiç yok.

Sonuç
"Karakterinize dikkat edin, kaderinize dönüşür." Mahatma Gandi