Çocuk da kariyer de diyen kadın yumurta dondurmalı mı?

Türkiye'de embriyo dondurmak yasal. Çiftler birlikte karar vererek, istedikleri anda yine ikisinin de ortak kararıyla dondurulan embriyolarını çözerek çocuk sahibi olmayı deneyebiliyorlar. Bu yolla Türkiye'de binlerce dondurulmuş bebek dünyaya geldi. Türkiye'de sperm dondurmak ise yasak. Sperm bankalarının kurulması da bu nedenle mümkün olmadı. Bankadan sperm alınması gerektiğinde çiftler yurtdışına gidiyorlar. Embriyo ve sperm dondurmanın ardından şimdi de tıp dünyası yepyeni bir gelişmeyi tartışıyor. Peki kadınlar yumurtalarını dondurabilirler mi, yumurta bankaları kurulmalı mı? Kariyer nedeniyle anneliği erteleyen kadınlar 30'larına gelince riske girmemek için yumurtalarını buzluğa attırmalı mı? İşte bu konuya ilişkin gelişmeleri Hacettepe Üniversitesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Timur Gürgan yanıtladı:

* Kadınlar neden yumurtalarını dondursunlar?
Günümüz kadınları eğitimlerini tamamlamak, kariyerlerini daha yüksek düzeylere taşımak ve ailenin ekonomik durumunu düzeltmek gibi kaygılardan dolayı gebe kalmayı geciktiriyor. Ancak tabiat kadınlara, üreme fonksiyonlarını sürdürebilmeleri yönünden erkeklerden daha haksız davranmış. Yaşla ilgili olarak ortaya çıkan yumurta rezervi azalmasının dışında, bazı kadınlar yumurtalıklarında oluşan çeşitli hastalık ve problemlerden dolayı da gebe kalmakta sorunlar yaşayabiliyor. Genç yaşlarda yumurtalık kanserine yakalanan kadınların yumurtalıklarının alınması gerekli olabiliyor. Bazı kadınlara ise farklı kanser türü hastalıkların tedavisinde radyoterapi veya kemoterapi uygulanıyor ve bunun sonucunda yumurtalıklarda, yumurta azalması ya da tamamen yok olması sonucu ortaya çıkabiliyor. Tüm bu saydığım ileri yaş ve hastalık gibi nedenlerden dolayı; yumurta rezervinin ve kalitesinin yüksek olduğu dönemlerde yumurtaların dondurulabilmesi imkanı; kadınlara fiziksel, ruhsal veya ekonomik olarak kendileri için uygun olabilecek dönemi seçerek çocuk sahibi olma şansını verebilir.

KADINLAR İÇİN BİR ŞANS
* Kadınlar yumurtalarını nasıl dondurtabilirler?
Yumurta dondurmak için önceki yıllarda yumurtalık dokusu donduruluyordu ama şimdi artık yumurtaları dondurabiliriyoruz. Yumurtalık dokusu dondurulduğunda, yumurtalık dokusundan bir parça almak gerekiyordu bu da kadının daha erken menopoza girmesine yol açabiliyordu. Yumurta dondurma dediğimiz yeni teknolojide ise çok daha pratik bir yol kullanıyoruz. Aynen tüp bebekte kadınların yumurtaları nasıl toplanıyorsa o şekilde yumurtaları alıyoruz. Bazen önceden ilaçlı tedavi yaparak yumurta sayısının artmasını sağlıyoruz ki böylece bir-iki yumurta yerine 7-8 yumurta almamız mümkün oluyor. Ağrı kesici ya da hasta isterse anestezi ile yumurtaları toplanıp 10 yıla kadar bekletilebiliyor.

* Dondurulan yumurtadan embriyo yani çocuk elde etme şansı ne kadar?
Kök hücrelerle yapılabilecek tedavilerde başarı elde etme olasılığı çok yakın görülüyor. Bu konuda tıbbın geliştirdiği en makul yaklaşım tarzı; kadınlara, yumurtlama fonksiyonlarının iyi olduğu dönemlerde yumurtalarını saklayarak ileri yaşlarda kullanılabilmesini sağlamak oldu. Yıllar içinde yumurta dondurmaya ve daha sonradan dondurulmuş yumurtaların döllenerek gebelik oluşturulabilmesine yönelik çalışmalar devam etti. Son yıllarda geliştirilen teknik de yumurtaların dondurulduktan yıllar sonra tekrar kullanılabilmesini sağlama konusundaki başarı oranlarını önemli ölçüde artırdı. Dondurulmuş yumurtaların tekrar kullanılmak istendiğinde canlılığını muhafaza etme oranları yüzde 3-n'ten, yüzde 69-70'lere kadar çıkarıldı. Dondurulduktan yıllar sonra canlılıklarına tekrar kavuşturulan bu yumurtaların kullanılmasıyla gebelikler elde edildi ve sağlıklı bebekler doğdu.

ETİK YÖNÜ UNUTULMAMALI
* Yumurtaları dondurulan kadın kaç yaşına kadar anne olabilir?
İlerleyen yaş nedeniyle rahim kalitesinde belirgin düşme olmamakla birlikte bazı gebelik komplikasyonları oluşabilir. Bu nedenle sağlıklı gebeliği devam ettirebilecek koşullara sahip olunması, anne ve çocuğun sağlığı açısından gerekli. Tabii ki bu durumun etik yönlerine, ileri yaştaki anne-babanın ve doğacak çocuğun üzerindeki psikolojik etkilerine de dikkat edilmeli.

* Bir kadın, başkasına ait yumurtayı, yumurta bankasından alıp anne olabilir mi?
Olabilir; aynen sperm bankaları gibi yumurta bankaları kurulduğunda, isteyenler ihtiyacı olanlara yumurtalarını bağışlayabilir. Geçen gün yurtdışında bir anne Turner sendromu olan kızı için yumurtalarını dondurtmak istedi. Turner sendromlu hastalar hiçbir zaman yumurta üretemezler. Annesi, bu genç kız anne olmak istediğinde kendi yumurtalarını ona vermeyi teklif etti. Ancak bu son derece tartışmalı bir konu. Sadece Türkiye için değil tüm dünya için henüz tartışılıyor. O nedenle biz yumurta bankaları kurulunca kadınların öncelikle kendileri için yumurtalarını dondurup sonra kullanabilmesini istiyoruz.