Her şeye karşı olanlar birleşti
Matematiğin doğası bu, asır başları hep zordur. İçinde bulunduğumuz zor dönemler, dünyayı barbarlığın sardığı 20. yüzyıl başını hatırlattığından olsa gerek, bugünlerde Dadaizm her yerde. Bizler 21. yüzyıla alışmaya çalışırken, Paris, Washington ve NY dev etkinliklerle bir asır önce sanat dünyasını alt üst eden bu hareketi anıyorlar. Adının hiç bir anlamı olmayan, zaten hayatın anlamsızlığı üzerine kurulmuş bir hareket olan dadaizm, doğuşundan bir kaç yıl sonra Zürih'te manifestosunu yazmıştı; Bellek ve gelecek yoktur, nostalji ve ütopya gereksizdir, sadece bugün vardır! Her şeye karşıdır dadacılar. Anti-sanat, anti-toplum, anti-sistem bir davranış biçiminin sanatıdır dadaizm. Hareket hızla Berlin'e, Köln'e, Paris'e, New York'a, Tokyo'ya yayılır. Çeşitli kabarelerde dada geceleri yapılır, sanat eserleri yakılır. Yok etmenin gücünü kutsayan bu ilk dadaistler arasında ise Man Ray, Duchamp, Aragon gibi çok büyük sanatçılar vardır. Tristan Tzara bir gün, bir sözlüğün herhangi bir sayfasını rastgele açarak DADA sözcüğünde karar kılmıştır ve akımın aynı ismi gibi, sanat eserleri de tesadüfler üzerine kuruludur. Onlar, sanatı kutsal olmaktan çıkartmakla yükümlüdür. Bir kaç mürekkep lekesinin atıldığı tuvaller, en büyük sanat eserlerinden daha önemsiz sayılmamalıdır. Modern sanatı kökten değiştirecek olan Duchamp ise  "Kahrolsun sanat!" demenin en çarpıcı yolunu bulmuştur: Bir bisiklet tekerleğini, bir kar küreğini ya da bir tuvaleti sergilemek. Ardından da "ready-made" adını verdiği bu objelerle, estetiğin hiç bir öneminin kalmadığını, önemli olan tek şeyin sanatçının seçimi olduğunu haykırmak. O dönemde "resim artık bitmiştir" diyerek, sanatın zanaat kısmını tamamen gözardı etmek hakikaten cesur bir iştir ve Duchamp'ın eserleri bütün galeri ve fuarlarda reddedilir. Geleneksel sanatı yok saymak için onun aletlerini de yok saymak, fırçayı, tuvali çöpe atıp günlük objeleri, gazeteleri, ev eşyalarını kullanmak gerekir. I. Dünya Savaşı ilerlerken, Dada kısa sürede tüm dünyada savaş karşıtı bir hareket olarak kabul görür. Dadaistler içerik ve programla ilgilenmezler, sadece düzen yıkıcıları olarak görülmek isterler. Edebiyatta da yazı kurallarının kırılmasıyla karşılığını bulan dadaizm, her şeye hayır diyerek gerçekten de sanatı dinamitlemiş, 20. asıra damgasını vurmuştur. Dadacılar için sanatta sonucun, yani ortaya çıkan eserin hiç bir önemi yoktur, aslolan o esere ulaşana dek katedilen yoldur.
Daha fazlası için şu müzelerin web sitesine girebilirsiniz:
National Gallery of Art / Washington
Museum of Modern Art / NY
Centre Georges Pompidou / Paris
Sedef Ecer
|
