"Tarafsız" gözlemciler

Askar Akayev'in ardından ağıt yakan yok. Ancak "Neden Kırgızistan" sorusuna yanıt arayanlar, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nı (AGİT) sorgulamaya başladılar.
61 yaşındaki Akayev, Orta Asya liderleri arasında en az otoriter olanıydı. Hatta en liberaliydi bile denebilir. Fizik öğrenimi görmüştü. Klasik müzik ve resimde uzmanlık derecesinde bilgi sahibiydi. Politikaya Gorbaçov'un "Perestroyka" (Yeniden yapılanma) sürecine destek için girmişti. 1990 Ekim'inde Kırgızistan Sovyet Cumhuriyeti'nin başkanlığına seçilmiş, ertesi yıl Sovyetler Birliği dağılınca ruble bölgesinden ilk çıkan, özel mülkiyet hakkını ilk tanıyan olmuştu. Kırgızistan o zamanlar "Orta Asya'da demokrasi adası" gösteriliyordu.
Akayev'in polis devleti kurmadığı, 15 yıllık iktidarının sadece birkaç saatte yıkılmasından belli değil mi?
İnsan ister istemez "Uluslararası demokratik devrim tugayları Kırgızistan'ı zayıf halka mı gördüler" kuşkusuna kapılıyor. Seçim sürecindeki gelişmeler de bu kuşkuya doğrusu hak verdiriyor.

İmzasının kurbanı mı?
Akayev, 18-19 Kasım 1999'da İstanbul'da yapılan AGİT zirvesinde kabul edilen ve "İstanbul Şartı" denilen anlaşmadaki imzasına bağlı kalarak kapılarını seçim gözlemcilerine açtı. İstanbul Şartı'nın 25'inci maddesinde şöyle deniyordu:
"ODIHR, AGİT Parlamenterler Asamblesi ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlardan seçimleri izlemek isteyen gözlemcileri davet edeceğiz. ODIHR'in seçimlere ilişkin değerlendirme ve tavsiyelerini vakit kaybetmeden takip etmeyi kabul ediyoruz."
AGİT'in belki de en stratejik organı olan ODIHR'in açılmış adı "Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu." Görevlerinin başında, üye ülkelerde serbest seçimlerin gerçekleştirilmesi geliyor.
Uzatmayalım; AGİT ilk turu 27 Şubat'ta, ikincisi 13 Mart'ta yapılan seçimler için Kırgızistan'a epey gözlemci gönderdi. Meydanı onlara bırakmak istemeyen Bağımsız Devlet Topluluğu (BDT) ve Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) de kendi gözlemcilerini görevlendirdi.

Bir devrim öyküsü
Seçimde 75 sandalyeli Kırgız Parlamentosu'nun 71 üyesi belirlendi. Dağılım şöyleydi: Akayev'in kızı Bermet Akayev liderliğindeki "Alga Kırgızistan" partisi 19, iktidara yakın "Adalet Partisi" 5, muhalefet partileri 7 milletvekili. Ya gerisi? Hangi tarafa destek vereceklerini kimsenin bilmediği 40 bağımsız üye!
Muhalefet hemen seçime hile karıştığı iddiasıyla sonuçları reddetti. BDT ve ŞİÖ gözlemcileri, ufaktefek aksaklıklar dışında seçimin düzgün ve şeffaf sonuçlandığını açıkladı. Ve gözler AGİT gözlemcilerine çevrildi. Onların kararı: "Seçime hile karıştı." Böylece bir "Kadife devrim"in daha yolu açılmış oldu.
Bazı uluslararası ilişkiler uzmanlarına göre, AGİT temsilcileri eski Sovyet coğrafyasındaki seçimlerde bağımsız gözlemcilikten çok, düzeni değiştirme yanlılarının aktif militanı olarak görev yapıyorlar. Verdikleri somut örnek de var: Gürcistan'da 2003 Kasım'ında Şevardnadze yanlısı partilerin oyların yüzde 40'ını aldığı seçimi hileli ilan ettiler, sonra Saakaşvili'nin oyların neredeyse yüzde 100'ünü aldığı seçimi demokratik!
Ve ekliyorlar: "AGİT önce el attığı ülkeyi karıştırıyor. Sonra arabuluculuğa soyunuyor. Tabii muhalefet yanlısı çözüm için."
Yazıya son noktayı koyarken haber geldi:
AGİT Genel Sekreteri Jan Kubis, krizin çözümünde arabuluculuk için Kırgızistan'a gidiyor. Ne gibi çözüm önerecek dersiniz?