 |
| Tarihteki trajik intiharlar
|
|
Sanat ve sinema tarihi, yaşamına intiharla son veren ünlülerle dolu. Şair Slyvia Plath'ın hayatını anlatan filmle gündeme gelen intiharı seçenler arasında kimler yok ki? 36 yaşında aşırı dozda ilaç alıp sonsuz uykuya yatan Marilyn Monroe'dan Fransız yıldız Jean Seber'e kadar yüzlercesi...
***
Sanat ve sinema tarihinin sırlar bırakan intiharları
Kleopatra'dan Slyvia Plath'a, Mayakovski'den Marilyn Monroe'ya kadar yaşamına intiharla son verenlerin bu akibeti neden tercih ettiğini kimse bilemez.
İntihar etmek ölüm denen korkunç ve bilinmeyen boşluğa gönül rızasıyla isteyerek dalmak hayat denilen Tanrı'nın o muhteşem armağanını görülmemiş bir hovardalıkla, bir anlık bir karar ya da iyice düşünülmüş bilinçli bir eylem sonucu savuruvermek... Şair Slyvia Plath'ın hayatını anlatan aynı adlı güzel film nedeniyle yeniden gündeme geldi, intihar denen olay...
Ve ben de sanat, özellikle sinema tarihinin intiharla bitmiş acı kaderlerini şöyle bir anmayı düşündüm. İntihar denen olay tarihte de var oldu. Her dönemde ve her kültürde... Özellikle tarihe çok radikal biçimde müdahale edip insanlığın yolunu  değiştirmeyi arzulamış ve bunu başaramamış kimi ünlü isim, sonunda intiharı seçti. Mısır kraliçesi Kleopatra, Sezar ve Marcus Antonius'u kullanarak Roma'ya da hakim olma tasarıları boşa çıkınca intiharı seçti hem de bir yılana kendini sokturarak! Roma İmparatoru Neron'un çılgınlığının kaçınılmaz sonuydu bu... Ya da yüzyıllar sonra dünyayı kana bulayan Adolf Hitler'in bir Berlin sığınağında kendisi ve sevgilisi Eva Braun için öngördüğü kaçınılmaz akibet...
Edebiyatta ise Shakespeare için, Julyet'in öldüğünü sanan Romeo'ya layık başka bir son düşünülemezdi bile... Fransız ozanı Gerard de Nerval'in melankolik karakteri de sanki  başka bir sona ulaşamazdı. 20. yüzyılda da kimi yazarlar aynı yolu seçti: Rus şairi Mayakovski, Fransız sanatçıları Antonin Artaud, Paul Celan veya Henry de Montherlant, İngiliz kadın yazarları Virginia Woolf ve Sylvia Plath, İtalyan yazarı Cesare Pavese... Amerikalı Ernest Hemingway'le Japon Yukio Mishima da aynı sonu seçtiler. Hem de en sert ve 'erkekçe' ölümlerle: Hemingway kendini av tüfeğiyle vururken, Mishima da tipik Japon geleneğince hara-kiri yapmayı seçti. Sonu intihar değilse de acı bir trafik kazasıyla ve de çok erken yaşta gelen Fransız yazarı Albert Camus  zaten "Felsefenin eğilmesi gereken tek önemli konu intihardır" dememiş miydi?
FIRTINALI HAYATLARIN SONU
20. yüzyılın en popüler alanlarındaki kimi intiharlar da gerçekten şaşırtıcı oldu. Genelde hep mutlu ve neşeli oldukları sanılan sinema ya da pop-müzik starlarının intiharları akıl alır şey miydi? O fırtınalı hayat içinde üst üste gelen kimi düş kırıklıkları, kimi bunalımlar, tatminsizlikler, zaten sanatçı olmak için adeta gerekli olan o hassas ve usturanın ağzı üzerindeki ruhları, kimi zaman erken bir ölüme sürükledi. Örneğin 1930'ların ünlü aktrisi Lupe Velez bir aşk macerasının hüznüyle kendisini öldürdüğünde,  sadece 36 yaşındaydı. Egzotik filmlerin kraliçesi güzeller güzeli Maria Montez banyosuna girdi ve bir daha çıkamadı. Yıl 1951'di ve o 32 yaşındaydı. Sinema tarihinin belki en görkemli intiharı, Marilyn Monroe'nunkidir. Aslında tam aydınlanmamış ve hala tartışılan bir ölümdür bu... Ama Marilyn'in, Hollywood'un yarattığı ve yine onun yok ettiği bu süper-starın, çok karmaşık nedenlerle, hayatının o döneminde gerçekten ölümü düşündüğü ve istediği artık biliniyor.Yarı bilinçle de olsa alınan o ilaçlar, ölüme çıkarılmış bir davetiyeydi. O zayıf anında ölüm ona belki beyaz kanatlı bir meleğin temsil ettiği  tek kurtuluş olarak görünmüştü. Öyle olmalı. O da 1962 yılında öldü: 36 yaşında...
Belki en trajik intiharlardan biri Pier Angeli'ninkiydi. 1950 yılıyla birlikte birden hayatımıza giren bu son derece temiz ve saf yüzlü güzel İtalyan kızı, kısa zamanda Hollywood'a gitmiş ve orada "Teresa", "Üç Aşkın Hikayesi", "Sombrero", "Yukarda Biri" gibi filmlerle ün yapmıştı. Sanatçı, sinema başkentinde gencecik bir adamla, James Dean'le tanıştı ve birbirlerine aşık oldular. Ama 'mamma' Angeli, bu serseri kılıklı genci onaylamadı ve sevgili kızını yine kendi ırkından gelen, İtalyan kökenli, halim-selim bir  şarkıcı-oyuncuyla, Vic Damone'yle evlendirdi. James Dean kısa zaman sonra aşırı hızdan ölüp gitti ve bir efsane oldu. Angeli ise mesleğini gitgide kötüleşen filmlerle sürdürdü. Belki de annesi yüzünden kaçırdığı mutluluğun hayali hiç peşini bırakmamıştı. Sanırım asla mutlu olamadı ve 1971 yılında intihar etti. 39 yaşındaydı. Başkaları da var tabii...
Eşi romancı Romain Gary'nin intiharından kısa süre sonra Amerikan kökenli Fransız yıldızı Jean Seberg de arabasının içinde hayatına son verdi. 40 yaşındaydı. Deneyimli İngiliz oyuncusu, "Perde Açılıyor"la Oscar kazanmış George Sanders 1972 yılında intihar etti. 1980'lerde  Romy Schneider, Natalie Wood gibi kimi ünlü yıldızın ölümleri esrar perdesine bürünmüştü ve kimileri intihar olasılığını dile getirdiler. Fransa'nın parlak oyuncusu, bir dönemde Gerard Depardieu'ye rakip gösterilen Patrick Dewaere ise 1982'de intihar ettiğinde 36 yaşındaydı. Bu 36. yaşa aman dikkat!.. Fransız chanson'unun parlak ismi Mike Brant, kendisini bir binanın 6. katından atarak ölümü seçtiğinde 32 yaşındaydı. Ünlü şarkıcı Dalida ise daha 31 yaşında deneyip başaramadığı intiharı 1990'larda gerçekleştirdi. 50 yaşında bile yoktu. Sylvia Plath intihar ettiğinde 30'unu yeni aşmıştı. Daha fazla beklemeye tahammülü olmamıştı, genç  Amerikan şairinin... Bizde pek olmayan intihar geleneğini -iyi ki yok, bu da eksiğimiz olsun!- son dönemde akla getiren tek sanatçımız, yine bir kadın şair, Nilgün Marmara olmuş ve onun da Plath'ın sanatıyla içli-dışlı olduğu söylenmişti. Gerçeğin nerede olduğunu kim bilebilir? Sözünü ettiğim tüm bu ayrıksı ve hüzünlü yaşam öykülerinde olduğu gibi, bir ölümün gerçek yüzünü ölenin dışında kim bilebilir?
Bizde intihar geleneği fazla yok. Genç yaşlarda ölümü seçen şair Nilgün Marmara ise son dönemde akla gelen isimlerden biri. Marmara'nın da Sylvia Plath'in şiirlerinin etkisinde kaldığı söylenmişti
|
