Bir oy, tarihi değiştirebilir

Onunla üç yaz önce, çok sıcak bir Temmuz günü İstanbul'da tanıştık. Bir öğle yemeğinde. Bugün Avrupa'nın en önemli kültür merkezleri arasında sayılan Santral İstanbul'un (Silahtarağa Elektrik Santralı) asırlık ağaçlarının gölgesinde. O projenin büyük beyni, Bilgi Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı sevgili Oğuz Özerdem'in ev sahipliğinde.
Masada bir düzine kadardık. O, eşi, Özerdem, Bilgi Üniversitesi'nden birkaç akademisyen, medyadan Doğan Hızlan, Ragıp Duran ve bendeniz.
İnce, uzundu. Her tarafından fışkıran çiller, tenine kızıla çalan bir renk veriyordu. Yemek boyunca sohbet etmiştik. Tarihten, kültürden, sanattan, İstanbul'dan, TürkiyeFransa ve Türkiye-AB ilişkilerinden, Fransa'da iki yıl sonra yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinden. "Adaylığınızı koyacak mısınız?" diye sormuştuk. Hınzırca gülümsemişti; "Bakalım zaman ne gösterecek." Gönlünde yatanın aslanın kafesini açmak üzere olduğunu anlamıştık. (Yanılmadık; Sosyalist Parti'de aday adayı oldu ama Segolene Royal'i hiçbir gücün durduramayacağını görünce çekildi.)
O, Fransa'nın eski Cumhurbaşkanı François Mitterrand döneminin efsane Kültür Bakanı Jack Lang'dı.
Bugün Sosyalist Parti'nin "Hain" ilan ettiği, Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve arkadaşlarının ise övgüler yağdırdıkları Jack Lang.
Nedeni: Önceki gün parlamentonun iki kanadının (Meclis ve Senato) Versailles Sarayı'ndaki ortak birleşiminde, 50 yıllık anayasanın (1958'de General de Gaulle hazırlatmıştı) yarısını değiştiren paketin sadece bir oy farkla kabul edilmesi. Ve o bir oyun Sosyalist Parti'nin, yani muhalefetin tek firesi Jack Lang'a ait olması!

Herkül bile kaldıramaz
Türkiye'nin canını sıkan düzenlemeyi de içeren (AB'ye yeni üyelerin katılımının referanduma sunulması koşulundan ancak Meclis ve Senato'nun 5'te 3'ünün talebiyle ve Cumhurbaşkanı'nın bu talebi uygun görmesiyle vazgeçilebilmesini hükme bağlıyor) kapsamlı anayasa değişikliğiyle Fransa'daki rejimin değiştiği, seçilmiş monarkın yönetiminde meşruti cumhuriyete geçildiği iddia ediliyor. Yani, 50 yıllık 5'inci Cumhuriyet'in sona erdiği öne sürülüyor. Ve bu köklü değişikliğin sadece bir oyla gerçekleşmesi, o oyun da Jack Lang'a ait olması, Sosyalist Parti'nin bu başına buyruk üyesinin omuzlarına taşınması güç tarihi bir sorumluluk yüklüyor. (Yakın çevresi, "Keşke oylamaya katılmasaydım" diye hayıflandığını söylüyor.)
Aslında tarih tekerrür ediyor. Ya da rövanş alıyor.
30 Ocak 1875'te yine Versailles Sarayı'nda toplanan parlamento, merkez sol eğilimli bir milletvekilinin, HenriAlexandre Wallon'un hazırladığı öneriyi bir oy farkla kabul etmişti. O öneriyle 1789 Devrimi'nden o güne kadar 7 farklı rejimi denemiş olan Fransa kalıcı olarak, dönüşü olmayacak şekilde cumhuriyete geçmişti.
Rejim değiştiren o bir oy da krallık yanlısı bir milletvekiline, Baron de Pradeyles'e aitti. Versailles Sarayı'ndaki birleşime gelirken bir garda karşılaştığı bir kızın güzelliğiyle büyülenmiş, onun peşinden koşarken oylamayı kaçırmıştı!
Henri-Alexandre Wallon bugün üç satırlık önerisi sayesinde "Fransa Cumhuriyeti'nin babası", Baron de Predeyles ise "Fransa'nın kaderini değiştiren yaşlı zampara" diye anılıyorlar. Ve o tek oyun Herkül'ün kaldıramayacağı ağırlığı mezarlarında bile omuzlarını çökertiyor.
Jack Lang da son nefesine kadar, kimbilir yaşamının ötesinde de bu oyun ağırlığıyla yaşayacak. Yaşamı boyunca kimileri "Hain" diye söz edecek ondan, kimileri de "Kahraman." Hükmü ise tarih verecek. Belki 50, belki 100 yıl sonra.
Türkiye'de de çok yakında sonucu ne olursa olsun tarihin akışını değiştirecek bir oylama yapılacak.
O oylamaya katılacak 11'leri düşündük Sonra sonucun belki de bir oy farkla belirlenebileceğini varsaydık. Ürperdik. O bir oy yaşam boyu sürecek "Sisyphe çilesi"ne dönüşebilir.

Not: Sisyphe, Yunan mitolojisi kahramanlarındandı. Yarı tanrıydı. Tanrılar tanrısı Zeus onu bir kayayı dağın eteğinden zirvesine çıkarmakla cezalandırmıştı. Kaya tam zirveye varırken yeniden eteğe yuvarlanıyordu.