Banka ve tüketiciler el ele verdi 1.3 trilyon dolarlık balon patladı!

Dünya 23 Temmuz'dan bu yana ABD'deki gelişmelerle yatıp kalkar oldu. Türkiye'deki işsizlik, büyüme, enflasyon verilerinden çok ABD halkının işsizliği, enflasyonu, harcamaları, konut alımları izlenmeye başladı. Neden basit. Hapşıran ABD'nin dünyaya bulaşma ihtimali yüksek resesyon korkusu... Peki dünyaya korku salan ABD'deki bu krizin çıkış noktası ne? Kriz bugün tartışılsa da aslında temeller 1996'da atıldı. O günden bu yana konut fiyatları yüzde 124 arttı. Çünkü 2001'den itibaren faizlerdeki kademeli düşüşü 2004'te yüzde 1'lere kadar indi. 2000'den itibaren sürekli düşen kredi faizlerinin verdiği destekle binlerce Amerikalı kendi evine sahip olma hayaliyle bankalardan yüksek miktarda mortgage kredisi aldı.

TATLI KAZANÇ KAPISI
Kısa sürede büyük bir patlamaya yapan 1.3 trilyon dolarlık ABD gayrimenkul piyasası, kredi kullanan tüketicilere ev sahibi olmanın haricinde farklı yatırım fırsatları da sundu. Özellikle subprime adı verilen ve ödeme gücü düşük olan Amerikalıların içinde bulunduğu bir kesim bu avantajları sonuna kadar kullandı. Bu tüketiciler aldıkları krediler ne kadar yüksek olursa olsun, aldıkları evlerin değerleri de sürekli yükseldiği için kredi geri ödeme süresinin dolmasını beklemeden, evi yüksek bedelle satıp önce kredi borçlarının tamamını sıfırladı, sonra da arada oluşan tatlı kârı cebine indirdi. ABD'li çok sayıda tüketici gayrimenkul alıp satarak önemli oranda kazanç elde etti. Ancak saadet zincirinin kopmaması iki önemli şarta bağlıydı; Ev fiyatlarının sürekli yükselmesi ve kredi faizlerinin hep düşük dilimde kalması.

SAADET ZİNCİRİ 2006'DA KOPTU
ABD gayrimenkul piyasası zirve noktasını 2005 yılında yaşadı. 2006'nın başında karlı dönemin bittiği, zincirin kopmaya başladığına ilişkin ilk sinyaller gelmeye başlandı. 2006 yazına gelindiğinde ise artık düşüş sürecinin kesin olarak başladığı biliniyordu. 2006 Haziranı'nda müstakil ev satışları 2005'in aynı dönemine kıyasla yüzde 9 oranında gerilediği görüldü. Ardından yeni yapılan müstakil ev satışlarında yüzde 15'lik sert bir düşüş yaşandı. Buna bağlı olarak inşaat yapımında kullanılan kereste üretimi de yüzde 19 geriledi. Dow Jones'un konut üretimi ile ilgili Whilshire Endeksi, ABD konut sektörünün zirve yaptığı Temmuz 2005 tarihinden bu güne yaşadığı serbest düşüşte toplam yüzde 41 değer yitirdi.

KREDİ FAİZLERİ COŞTU
Haziran 2006'dan itibaren konut fiyatları düşüşe geçti. Önceden olduğu gibi evlerini aldıkları bedelin çok üzerinde satmaya alışık olan tüketiciler, çok düşük bedeller karşılığında bile alıcı bulamadı. Bu arada subprime mortgage pazarında kredi faizleri değişken olduğundan, faiz oranları da hızla yükselişe geçti. Sözleşme anında ilk 1-2 yıl yüzde 3-4 oranında görünen faizler sonraki yıllarda yüzde 6 hatta yüzde 9'lara fırladı. Özellikle içerisinde ödeme gücü düşük olan ABD'lilerin bulunduğu subprime mortgage kredi diliminde icra oranları adeta patladı. 2005 yılında değişken faizli subprime mortgage kredilerinde (ARM) icra oranı yüzde 5 seviyesindeyken bu oran Ekim 2007'de yüzde 16'ya sıçradı. Ocak 2008 itibariyle ise bu rakam yüzde 21 düzeyinde bulunuyor.