  |
|
 Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği
Ceza Muhakemesi Kanunu'na (CMK) dayanılarak hazırlanan ''Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği'' Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelik, kanunlarla düzenlenen adli ve önleme aramasına karar verme yetkisi ile aramaların uygulanmasında uyulacak esas ve usulleri belirliyor. Yönetmelikte, özel ve aile hayatının gizliliği dikkate alınarak ''adli arama'' ve ''makul şüphe'' tanımları yapılıyor.
Yönetmeliğe göre, adli aramaya karar verme yetkisi, hakimde olacak. Kolluk, arama kararı alınmasını talep ettiği durumlarda, makul şüphe sebeplerini belirten ayrıntılı ve gerekçeli bir rapor hazırlayacak ve Cumhuriyet savcısına başvuracak.
Hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle arama yapılabilecek.
Arama talep, karar veya emrinde, ''aramanın nedenini oluşturan fiil'', ''Aranılacak kişi, aramanın yapılacağı konut veya diğer yerin adresi ya da eşya'', ''karar veya emrin geçerli olacağı zaman süresi'', ''aranılacak eşyanın elde edilmesi halinde el konulup konulmayacağı'' açıkça gösterilecek.
Cumhuriyet başsavcılıkları, arama ile ilgili kararları vermek üzere, 24 saat süreyle nöbetçi Cumhuriyet savcısı görevlendirecek.
KARAR ALINMADAN YAPILACAK ARAMA
Aşağıdaki hallerde, arama emri ya da kararı olmadan arama yapılabilecek:
-Hakkında tutuklama kararı veya yakalama emri veya zorla getirme kararı bulunan kişi ile hakkında gıyabi tutuklama kararı verilen kaçak yakalandığında üstünde, yakalanması amacıyla konutunda, işyerinde, yerleşim yerinde, bunların eklentilerinde ve aracında yapılacak aramada,
-Hakim kararı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile veya kolluk tarafından doğrudan yakalanan kişinin, kendisine, başkalarına veya yakalama işlemini yapan kolluk görevlilerine zarar vermesini önlemek amacıyla yapılacak kaba üst aramasında,
-Gözaltına alınan kişinin, nezarethaneye konulmadan önce yapılan üst aramasında,
-Herhangi bir sebeple hukuka uygun şekilde yakalandıktan sonra kolluk güçlerinin elinden kaçmakta olan kişilerin veya işlenmekte olan veya henüz işlenmiş olan veya pek az önce işlendiğini gösteren belirtilerin olduğu suçun failinin yakalanması amacıyla takibi sırasında girdikleri araç, bina ve eklentilerinde yakalanması amacıyla yapılacak aramalarda,
-4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası kapsamında, kaçak eşya, her türlü silah, mühimmat, patlayıcı ve uyuşturucu maddelerin bulunduğu şüphe edilen, her türlü kap, ambalaj veya taşımaya yarayan diğer araçlarda hemen yapılan aramalarda,
-4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 17. maddesinin altıncı fıkrası kapsamında gümrük salonları ve gümrük kapılarında kaçak eşya sakladığından kuşkulanılan kişilerin gümrük kontrolü amacıyla gümrük görevlilerince aranmasında;
-4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 18. maddesinin ikinci fıkrası kapsamında, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu gereğince belirlenen kapı ve yollardan başka yerlerden gümrük bölgesine girmek, çıkmak veya geçmek ve bu yerlerde rastlanacak kişi ve her nevi taşıma araçlarının yetkili memurlar tarafından durdurulmasında ve bu kişilerin eşya, yük ve üzerleri ile varsa taşıma araçlarının aranmasında,
-Yeni Türk Ceza Kanunu'nun 24. maddesindeki kanunun hükmü ve amirin emrini yerine getirme, 25. maddesindeki meşru savunma ve zorunluluk hali ve 26. maddesindeki hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası ile diğer kanunların öngördüğü hukuka uygunluk sebepleri ve suçüstü halinde yapılan aramalarda, toplum için veya kişiler bakımından hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak amacıyla veya kapalı yerlerden gelen yardım çağrıları üzerine, konut, işyeri ve yerleşim yeri ile eklentilerine girmek için.''
OLAY YERİ İNCELEME
Suç işlenen yerlerde, sebep ve sonuç ilişkisini ortaya koyacak delillerin aranması, bulunması ve el konulması için geliştirilmiş bilimsel ve teknik araştırma işlemlerinin, herkesin girip çıkabileceği kamuya açık alanlarda yapılması için bir emir veya karar gerekmeyecek.
Usulüne uygun yapılan aramada, ''Yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmakla birlikte, karar veya yazılı emirde konu edilmeyen'', ''Yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ancak diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek'' bir delil elde edilirse, delil koruma altına alınacak ve durum Cumhuriyet başsavcılığına derhal bildirilerek el koyma işlemini gerçekleştirmek için Cumhuriyet savcısından yeni bir yazılı emir istenecek.
Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle kolluk görevlileri, el koyma işlemini gerçekleştirebilecek.
Hakim kararı olmaksızın el koyma işlemi, 24 saat içinde görevli hakimin onayına sunulacak. Hakim, kararını, el koymadan itibaren 48 saat içinde açıklayacak, aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkacak.
Bu tür aramada, aramanın amacı ve konusu dışında ele geçirilen ve haklarında tutuklama veya yakalama kararı bulunan kişiler, evrakıyla birlikte Cumhuriyet başsavcılığına sevk edilecek.
Adli arama işlemi bir tutanağa bağlanacak. Tutanak arama işlemine katılmış olanlar ve hazır bulunanlarca imzalanacak. Tutanağın bir sureti ilgiliye verilecek.
AVUKAT BÜROLARINDA ARAMA
Cumhuriyet savcısı hazır olmaksızın avukat bürolarında arama yapılamayacak. Avukat büroları ancak mahkeme kararıyla ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak, Cumhuriyet savcısının denetiminde aranabilecek. Baro başkanı veya onu temsil eden bir avukat aramada hazır bulunacak.
Askeri mahallerde yapılacak arama, Cumhuriyet savcısının talep ve katılımı ile askeri makamlar tarafından yerine getirilecek.Arama sonucunda bazı eşyaya el koyma söz konusu olduğunda, hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle el koyma işlemi gerçekleştirilebilecek.
İspat aracı olarak yararlı görülen ya da eşya veya kazanç müsaderesinin konusunu oluşturan malvarlığı değerleri koruma altına alınacak. Yanında bulunduran kişinin rızasıyla teslim etmediği bu tür eşyaya, el konulabilecek.
Hakkında arama işlemi uygulanan kimsenin belge veya kağıtlarını inceleme yetkisi, Cumhuriyet savcısı ve hakime ait olacak. Kolluk, arama sırasında ele geçen belge veya kağıtlara, suçla ilgisi olup olmadığını tespit amacıyla incelemeksizin bakabilecek.
Şüpheli veya sanık ile CMK'ya göre tanıklıktan çekinebilecek kimseler arasındaki mektuplara ve belgelere, bu kimselerin nezdinde bulundukça el konulamayacak.
Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmada, başka surette delil elde etme imkanının bulunmaması halinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin haline getirilmesine hakim tarafından karar verilecek.
Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere el konulabilecek. Şifrenin çözümünün yapılması ve gerekli kopyaların alınması halinde, el konulan cihazlar gecikme olmaksızın iade edilecek.
KENDİLİĞİNDEN DENETİM
Yönetmelik, şartlar oluştuğunda kolluk tarafından kendiliğinden yapılabilecek denetimleri şöyle sıralıyor:
-Umuma açık istirahat ve eğlence yeri sayılan, kişilerin tek tek veya toplu olarak eğlenmesi, dinlenmesi veya konaklaması için açılan otel, motel, pansiyon, kamping ve benzeri konaklama yerleri; gazino, pavyon, meyhane, bar, birahane, içkili lokanta, taverna ve benzeri içkili yerler; sinema, kahvehane ve kıraathane; kumar ve kazanç kastı olmamak şartıyla adı ne olursa olsun bilgi ve maharet artırıcı veya zeka geliştirici nitelikteki elektronik oyun alet ve makinelerinin, video ve televizyon oyunlarının içerisinde bulunduğu elektronik oyun yerleri; internet kafeler ve benzeri yerler ile sabit veya seyyar olarak kullanılan kara, deniz, hava ve her çeşit taşıma araçlarındaki bu tür yerlerin genel güvenlik ve asayiş yönünden denetimi,
-Kumar oynanan umumi ve umuma açık yerler ile her çeşit özel ve resmi kurum ve kuruluşlara ait lokaller, mevzuata aykırı bir şekilde uyuşturucu madde imal edilen, satılan, kullanılan, bulundurulan yerler, mevzuata aykırı faaliyet gösteren genelevler, birleşme yerleri ve fuhuş yapılan evler ve yerler, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Anayasal düzenine, genel güvenliğe ve genel ahlaka zararı dokunacak oyun oynatılan, temsil verilen, film veya video bant gösterilen yerler ile internet üzerinden yapılan yayınlara izin verilen yerler, derneklere, sendikalara, loca ve kulüplere, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile benzeri kurum ve kuruluşlara ait ve yalnız üyelerinin yararlanması için açılan lokallerden, birden fazla denetim sonunda ve yazılı ihtara rağmen, iç yönetmeliğine aykırı faaliyet göstererek umuma açık yer durumuna geldiği tespit edilenlerin denetimi,
-Yürürlükte bulunan hükümlere aykırı işletilen yerler hakkında işlemler ile genel ahlak ve edep kurallarına aykırı olarak sesli ve görüntülü eserlerin kaydedildiği materyale bakılmaksızın üreten ve satan yerlerin denetimi,
-Kanunlardaki istisnalar saklı kalmak üzere, onsekiz yaşından küçükleri çalıştırdığından veya onsekiz yaşını doldurmamış küçüklerin girip girmediğinden şüphelenilen ve açılması izne bağlı bar, pavyon, gazino, meyhane gibi içkili yerler ile kıraathane gibi oyun oynatılan benzeri yerlerin denetimi,
-Suç işlenmesini önlemek için kişilerden kimlik sorma,
-Kimlik Bildirme Kanunu'nda belirtilen yerlerin denetimi,
-Motorlu araç trafik belgesi, motorlu araç tescil belgesi ve sürücü belgeleri ile Karayolları Trafik Kanunu'na göre araçlarda bulunması gerekli eşyanın denetimi,
-Elektromanyetik aygıtlar ve dedektör köpekleri aracılığıyla yapılan tarama şeklindeki denetimler,
-Yeni TCK'nın ilgili maddesi kapsamında gürültü yapanların men edilmesi,
d
-Hudut kapılarından giriş-çıkış yapanların pasaport denetimleri.
(AA)
|
