Danimarkalı Crlsberg, Tuborg'un tamamını 2001 yılınının Temmuz ayında Yaşar Holding'den satın aldı. O günden bu yana da İzmir'deki fabrikaya 220 milyon dolarlık yatırım yaptı. Şirketin CEO koltuğuna ise, 2003 yılı başında, Carlsberg'in Saint- Petersburg'daki operasyonunun başında bulunan İngiliz Barry Marshall oturdu. Marshall belki ekonomide iyileşme sürecinin başladığı bir dönemde Türkiye'de yönetici oldu ama ciddi yatırım kararları verme arefesinde üst üste ciddi oranlarda yükseltilen ÖTV ile şaşırıp kaldı. İzmir'deki fabrikada buluştuğumuz gün, Ankara'da Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'la görüşmeden henüz gelmişti. "Tüketicinin seçme özgürlüğüne saygı duyulmalı" diyerek şirket olarak yaşadıkları zorlukları anlatmaya koyulan Marshall, İngiltere'de yarışlarda ödül kazanan atlarını çok özlese de Türkiye'de yaşamaktan büyük keyif aldığını söylüyor.
* Masanızın üzerindeki en sıcak konudan başlayalım. Hükümet, içki ve sigaradaki Özel Tüketim Vergisi'ni 2003 Kasım ayında yüzde 121 oranında artırınca en büyük tepkiyi sizler gösterdiniz. İşe yaramadı galiba... İlk vergi artışı öylesine yüksek oranlardaydı ki bu artışla artık tüketicinin gücünün yetmeyeceği miktarlara gelmişti fiyatlar. Artırım olduktan hemen sonra biz hükümet yetkililerine itirazlarımızı bildirmiştik ve onlar da düşüreceklerini söylemişlerdi. Biz tam hükümetten ÖTV'de indirim beklerken, bir kez daha mart ayında ÖTV'yi yüzde 6 oranında artırdılar. İşte bu vergi artışları sektörü çok etkiledi. Öyle ki Türk tüketicisi Avrupa'da en yüksek vergiyi verir hale geldi. Bizim için çok zor bir durum oldu. Tuborg bu ülkedeki fabrikasını 1967 yılında kurdu ve son 18 ayda yaptığı yatırımlar için 220 milyon doların üzerinde bir para harcadı. Bu astronomik oranlardaki vergi artışı şimdi bu pazarın büyümesini engelliyor.
YATIRIM CAZİBESİ KALMADI *Bira satışları çok düştü mü? ÖTV'yi ilk artırdıklarında Türkiye'de Ramazan başlamıştı. Dolayısıyla satışlardaki düşüşü tam olarak anlayamamıştık. Aralık gibi sonuçlar ortaya çıkmaya başladı. Ocak ayında satışlarımız yüzde 10 düştü. Çünkü tüketici için fiyat cazibesini kaybetmişti.
* Şu anda Ankara'yla, Bakan Unakıtan'la neyi tartışıyorsunuz? Biz hükümetin, Sayın Unakıtan'ın bu durumu düzelteceğini ummak istiyoruz. Birkaç önemli konu var ne de olsa. Türkiye şu anda şayet her seviyedeki yabancı yatırım için cazip bir ülkeyse, bizim şirketimiz Carlsberg Breweries de Türkiye'deki en büyük Danimarka yatırımı. Daha önce de söylediğim gibi sadece son dönemde 220 milyon dolarlık yatırım yaptı. Hükümet yabancı yatırımın önünü açmak istiyor. Biz ise yeni yatırım planlarını devreye almamız için bir işaret görmek istiyoruz. Aksi taktirde uzun vadede yatırım yapamayız. Endüstrinin üzerinde böylesine ağır bir vergi yükü varken yatırımdan nasıl söz edebiliriz? Hükümet üyeleriyle bütün bunları konuşuyoruz. Kemal Unakıtan ve Ali Babacan'la görüşüyoruz. Kendileri gayet iyi bir şekilde bizi dinliyor. Halimizi anlayışla karşılıyorlar. Ama şu son aylarda IMF'le görüşmeler ve verilen sözlerden, sadece bira da değil diğer ürünlerde de verginin azaltılması değil artırılması yönünde olduklarını anlıyoruz.
BİRA, TURİST İÇİN ÖNEMLİ *Ak Parti'nin muhafazakar bir parti olduğunu biliyorsunuz. Bakanların büyük bir kısmı dini gereği içki de içmiyor. Şimdi ben merak ettim doğrusu. Bir bira şirketinin üst düzey yöneticisi olarak hükümet üyeleriyle aynı masada oturduğunuz vakit, herhangi bir tedirginliğe kapılıyor musunuz? Kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Ne de olsa pek de sempati duymadıkları bir sektörün üzerindeki vergi yükünün kaldırılmasını talep ediyorsunuz... Eğer hükümet üyelerinin güçlü dini inanışları varsa bu benim için hiç sorun değil. Herkesin özel yaşamında istediği dini vecibelerini yerine getirmesinden yanayım. Ama biz aynı zamanda şunu kabul etmeliyiz. Türkiye öyle bir ülke ki turist potansiyeli de giderek yükseliyor. Geçen yıl 12 milyon turist gelmiş. Bu yıl 15 milyon turist bekleniyor. Belki önümüzdeki iki yıl içinde 20 milyon turist Türkiye'ye gelecek. Almanya'dan ve Rusya'dan gelen turistlerin en büyük grupları oluşturduğu düşünülecek olursa ve yine bu ülke insanlarının çok bira içtiği de göz önüne alınacak olursa, bira fiyatlarını yükseltmenin hiçbir mantığı yok. Benim şahsı görüşüm şu. Hükümet üyelerinin dini inançlarına saygı gösteriyorum. Fakat aynı zamanda tüketicinin seçme özgürlüğüne sahip olması gerektiğine ve bunun bir hak olduğuna da inanıyorum. Üstelik bira çok sağlıklı bir içkidir ve Türkiye'nin turizmi için de çok önemlidir. O zaman neden sektörün büyümesi engellenmektedir?
* Ankara'da yaptığınız lobiyi göz önüne alacak olursanız, yakınlarda bir vergi indirimi bekliyor musunuz? Umuyorum. Sektör de umuyor. Fabrikanın sahibi olan Carlberg şirketi de bunu umuyor. En azından Sayın Bakan duruma bakacağını ve üzerinde tekrar çalışacağını söyledi.
* Bu vergiler düşmezse yatırım yapmayacağınız konusunda ne kadar ciddisiniz? Bunu hükümete açık bir şekilde söylediniz mi? Bu zaten bizim görevimiz. Hükümeti 140 ülkede faaliyet gösteren Carlsberg gibi global şirketlerin, kendilerine en iyi ortamı veren ülkelere yatırım yapmaya yönelen yabancı sermayenin önemli isimleri olduğu konusunda uyarıyoruz.
* Hükümetten bir işaret gördüğünüz takdirde yatırım yapmakta kararlısınız. Türkiye'nin bira tüketimine bakarak mı bunu söylüyorsunuz? Yani potansiyeli yüksek mi bu ülkenin? Türkiye'de kişi başı bira tüketimi yıllık yaklaşık 12 litre. Oysa Avrupa'nın diğer ülkelerine bakarsak bambaşka bir tablo görüyoruz. Çek Cumhuriyeti'nde yılda kişi başına yaklaşık 162 litre bira tüketiliyor. İrlanda'da 155, Almanya'da 131, Avusturya'da 131, Danimarka'da 105, Avustralya'da 93, Amerika'da ise 84 litre tüketiliyor. Tekrar Türkiye'ye dönecek olursam, yaptığımız araştırmalara göre, kişi başına en yüksek tüketim yılda 21 litre ile İstanbul'un da içinde olduğu Marmara Bölgesi'de gerçekleşiyor. Ege ve Akdeniz'de 16 litre, Anadolu'da da 4.5 litrelik yıllık kişi başına tüketim var. Yani potansiyel çok yüksek. Bu yüzden de yatırım yapmak istiyoruz. Hükümetten de pozitif bir anlayış bekliyoruz.
HEDEF YÜZDE 30 PAY *Pazarda iki büyük üretici var. Efes Pilsen pazardan büyük payı alıyor. Sonra da siz geliyorsunuz. Payınızı artırma planınız var mı? Pazar payımız yüzde 23 gibi ve benim planım bu oranı yüzde 30'lara çıkartmak. Tabi yatırım yapmak da istiyoruz. Pazar payımızı artırmak istiyoruz. Ama önce hükümetten bir işaret görmeliyiz yoksa erteleyeceğiz. Aslında biz bu şirkete daha çok yatırım yapmak istiyoruz.
