| |
Yemeğinizi kim yapıyor?
 TİMUR SIRT timurs@sabah.com.tr
Elinizde tuttuğunuz bardağı, yemeğinizi pişirdiğiniz tavayı kim yapıyor? "Bilmeme gerek yok. Karnımın doymasıyla ilgileniyorum" diyebilirsiniz. Yemekle başa çıkmak zorunda kalmadığınız sürece hiç bir sorun yok. Kullandığınız cep telefonu, otomobil veya bilgisayarı kimin ürettiği sizi ilgilendiriyor mu? Buna da evet demek sizin elinizde.
Ancak işin içinde kimin olduğunu merak ederseniz, sır perdesini aralamak mümkün. "Mutfakta biri mi var?" sorusunu sormaya meraklıysanız, bilin ki, yansımalar ve yanılsamalarla yönünüzü şaşırabilirsiniz. İşte bu noktada farklı disiplinlerden ustalara danışmakta fayda var. Bazen ustalar gitmeniz gereken yolu istemeden işaret eder. Ara Güler ile yapılan bir söyleşide "Ben batıya gidince yeni bir şey öğrenemem. Doğuya gidince her seferinde yeni bir şeyle karşılaşırım" demişti.
Güney Kore gezisi bana da benzer duyguları yaşattı. Yurt dışında düzenlenen basın toplantılarında yeni bir şeyler duymak için çırpınırsınız. Ancak aylarca önceden ezbelediğiniz replikler dökülmeye başlayınca siz de teybe kaydedecek bir şey olmadığını düşünürsünüz.
Oysa ne zaman doğuda bir toplantıya gitsem şaşırtacak şeyler bulmakta zorlanmazsınız. Bunun sebebi sanırım öncelikle önyargılarınızı aşma zorunluluğu. Markalar üzerinden düşünen toplumlara farklı bir rengi gösterdiğinizde şüphe etmelerini beklemek doğaldır. "Gazeteciler" bu önyargıyı kendileri de sahip oldukları zaman okurlarına ister istemez aktarır. "Çünkü yüzlerimiz kuşkusuz markalara dönüktür." Yurt dışında çok beğendiğimiz bir malın arkasındaki etikete baktığımızda Türkiye'de üretildiğini görmek bizi şaşırtır.
Oysa şaşıracak bir şey yok dışarıda tasarlayıp size harfiyen nasıl yapacağınızı anlatır ve sizden minimum işçilikle bunu üretmenzi isterler. Toplum olarak bir tedarik zincirini düşünmek yerine aynı fabrikada herşeyin yapılıp bittiğine inanırız. Şimdi önce elinize aldığınız ürünün altındaki markayı hemen kazıyın. Önce "Kim üretiyor?" diye soracaksınız. Öncelikle "Hangi kısmını kim üretiyor?" diye sormalısınız. Örneğin elinizdeki bıçağın tasarımını A firması yapar ve B firmasından kullandığı çeliğin patentini alır. C firmasına arzu ettiği fiyat ve kalitede üretim yapması için anlaşma yapar. Şimdi işin çok daha karmaşık olduğu bilgisayarı ele alalım. Önce içinde bulunan her parçayı hatta en başta gözle göremediğimiz yazılımı düşünün. Başka hiç bir araç elle tutamadığımız bu şeyi bu kadar karmaşık hale getirmemişti.
Aynı bilgisayarı kullanarak oyun da oynayabilirsiniz, şirketinizin faturalarını kesip muhasebe işlemlerini de yapabilirsiniz. Aradaki en önemli fark yazılımdır. Aynı malzemeyi kullanan iki mühendis benzer evler inşa etse de bir tanesinin niçin çöktüğüne yanıt bulamadığınız gibi... Kimin malzemeden çaldığını ya da kalitesiz malzemeden yapıldığını bina yıkıldıktan sonra anlarsınız. Sadece yazılım konusunu tartışmak epeyi zaman alır. Biz bilgisayarı kimin yaptığını bulacaktık. Mutlaka işlemci kullanacaksınız ve bunun için seçebileceğiniz marka sayısı da bir elin parmaklarına dahi ulaşmıyor. Diğer parçalar içinde benzer incelemeyi yapın ve bunların hepsini seçen firmayı bulun.
Tüm bunların üstüne kendi markanızı yapıştırın. Şimdi bilgisayarı üreten firmayı buldunuz mu? Soru sormaya başladınız zaman işler ne kadar da zorlaşıyor! İsterseniz soru sormaya devam edelim. Eğer üstteki malzemeyi kazırsanız, no-name yani markasız bilgisayar demiyorlar mı? Meğer içerisi etiketten geçilmiyormuş. Peki sizce tüketicinin aklını karıştıran nedir? Tüketiciyi ilgilendiren başının derde girdiğinde kimi bulacağı değil mi? Güney Kore'ye yaptığımız gezi teknolojinin değil, size verilen hizmetin ne kadar öne çıktığını gösteriyor. LG Laptop ve Monitör fabrikasında karşılaştığımız görüntü bizi oldukça şaşırttı. Aynı fabrikada yanyana kurulmuş bantlarda IBM, HP, Sony ve Apple gibi markaların ürünleri üretiliyordu.
Kullanılan malzemeler çok farklı gibi gözükse de aslında ödediğimiz şeyin ne kadarının bize döndüğünü görme açısından düşündürücüydü. LG gibi fason üretim yaptığına inandığımız şirketler artık başka markalar için üretim yapmanın dışında kendi markasını da bağırmaya başladı. Ancak onlar için yol henüz bitmiş değil. Siz ben üretiyorum deseniz de bağımlılıktan kurtulamıyorsunuz. Ama en azından birkaç tanesi için çözüm yolu buluyorsunuz. Türkiye'nin Güney Kore markalarından çıkaracağı çok ders var. En başta teknoloji transferi diye söz edilen şeylerin altını biraz kazımak gerek. Kimbilir ne "buzağılar" çıkar.
|
|
|
|
|
