Karar zamanı

Geçtiğimiz on yıl içinde Türkiye'de Kopenhag kriterlerine uygun bir idari, siyasi ve hukuki yapı kurulması yönünde çok sert bir mücadele verildi. Gerek devlet içinde gerek toplum içinde, hatta aynı kurumlar içinde bu konuda görüş ayrılıkları çıktı. AB'nin taleplerini kabul etmenin teslimiyetçilik olduğunu savunanlara karşı bunun Cumhuriyet'in nihai hedeflerine ulaşmasında önemli bir merhale olduğunu savunanlar vardı. AB karşıtlarının savundukları belki de en önemli nokta Türkiye ne yaparsa yapsın AB'nin Türkiye'ye adil davranmayacağı, onu içine almak istemeyeceğiydi. Dolayısıyla, Profesör Baskın Oran'ın yazılarının pek güzel gösterdiği gibi Lozan'da bile verilmiş Kürtçe öğrenme ya da yayın hakkı konularında vatandaşın bir kısmını mutlu edecek değişikliklere gitmenin, polis ya da jandarmanın elinden dayak ve işkence özgürlüğünü almanın gereği yoktu. Eski Fransız Cumhurbaşkanı Valerie Giscard d'Estaing, Türkiye'nin Avrupa'ya ait olmadığını iddia edip bu ülkenin üyeliğinin AB'nin sonu olacağını söyleyeli beri Avrupa'da, Türkiye'deki AB karşıtlarının haklı olduğunu düşündürtecek bir tartışma başladı. Yalnızca İngiltere'de tartışmaya katılanların neredeyse tümü Türkiye'nin üyeliğini savunan fikirler üretti.

Çok antipatik bakmıyorlar
Kıta Avrupa'sında ise yalnız ırkçılar, Hıristiyan Demokrat eğilimli siyasetçiler ya da muhafazakar düşünürler değil, sosyalist kimlikli yazarlar, düşünürler bile Türkiye'nin AB üyesi olamayacağını savundular. Buna karşılık her kamptan Türkiye lehine yazı yazanlar, en azından Türkiye'ye verilmiş sözlerin tutulmasını bir ahlaki duruş meselesi olarak görenler çıktı. Tüm bu tartışmalarda bol bol 'uygarlıklar çatışması'ndan, stratejik önemden, Türkiye'nin nüfusundan, satır aralarında ise "kültürel farklılıktan" söz edildi. Türkiye'nin AB içinde Britanya'dan sonra ikinci bir Amerikan 'ajanı' olacağı yazıldı, söylendi. İki boyut bu tartışmalarda açıkça ortaya çıktı. Birincisi, Avrupa ülkelerinin en azından bir kısmında açıktan ırkçı partilerin de ötesinde Türkleri Avrupa vatandaşı olarak görmek istemeyen toplumsal ve siyasal güçler var ve bunların itirazı net olarak din kökenli. Ancak Avrupa kamuoyu her şeye rağmen Türkiye'ye karşı çok yüksek düzeyde bir antipati beslemiyor. Üstelik kendi ekonomik geleceğinin bu ülkenin büyüklüğünden ve gelişme potansiyelinden olumlu etkileneceğinin farkında bile değil. İkincisi ve daha önemlisi, kendi refah düzeyi ve barış içinde yaşıyor oluşu AB'yi stratejik düşünce üretemez, üretse de bunun gerektirdiği siyasi iradeyi harekete geçiremez bir konuma getirmiş.

Tarihi bir anı ıskalamak...
İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulmuş düzeni korumayı birinci hedef haline getiren bu türden bir muhafazakarlık AB'nin bugün tüm zenginliğine rağmen neden ABD gibi dünyayı sürükleyen bir ekonomik ve siyasal güç haline gelemediğini açıklıyor. The Economist dergisinin son sayısındaki Almanya ile ilgili geniş dosyayı okuyanlar yerleşik yapıları yıkamamanın en azından bu ülkeye ne kadar yüksek bir maliyet ödettiğini görmüşlerdir. Tüm bunların ışığında AB'nin Türkiye'yle ilgili alacağı karar, bir tarih vermenin ötesinde anlam taşıyor. AB'nin durumun önemine uygun davranıp davranmayacağını ise zirvenin sonunda yalnızca Türkiye'de yaşayanlar değil dünya da görüp değerlendirecek. Türkiye'nin önündeki asıl mesele ise şudur: Türkiye, AB'nin olumsuz bir kararına rağmen kendi siyasal liberalleşmesini ve demokratikleşmesini sürdürebilecek midir? Özellikle Kıbrıs konusunda Denktaş ve surekaşı tarafından hizaya getirilmiş sayılacak AKP hükümeti, çok yatırım yaptığı AB sürecinde beklediğini bulamadığında aynı enerjiyle değişim yolunda ilerleyecek midir? Eğer Türkiye dışarının olumsuz tutumuna rağmen kendi iç dinamikleri gereği bu projeyi sürdürebilecek kıvama geldiyse zaten tarihin şu ya da bu olması önemini büyük ölçüde yitirecektir. Tarihi anı ıskalamış olmak ise AB'ye gelecekte çok pişmanlık yaşatacaktır.