GÜNLÜK enerjisinin yarısını ekmekten alan Türk insanı, beyaz ekmek ısrarı yüzünden 'gizli açlık' yaşıyor. Ekmeği yumuşatmak için uygulanan yöntem besin değerini düşürüyor. Oysa ABD dahil dünyanın bir çok ülkesinde 50 yıldır 'zenginleştirilmiş ekmek' tüketiliyor.
***
Ekmeğe vitamin katmazsak Türkiye az gelişmiş kalacak
Günlük enerjisinin yarısını ekmekten alan Türk insanı, beyaz ekmek ısrarı yüzünden pek çok mineral ve vitamini alamıyor. Oysa ABD dahil pek çok ülkede en az 50 yıldır 'zenginleştirilmiş ekmek' tüketiliyor.
GÜNLÜK enerji ihtiyacının yüzde 40'ını ekmekten alan Türk insanı, beyaz ekmek yemek adına, 'gizli açlık' yaşıyor. Ekmeği yumuşak ve beyaz hale getirmek amacıyla uygulanan yöntemler, ekmekte besin değeri taşıyan herşeyi yok ediyor. Buğday tanesinde mineral ve vitaminlerin önemli kısmının bulunduğu kepek, öğütme sırasında dışarı atılırken, yılda kişi başına 146 kilogram ekmek tüketen Türk insanı, B vitami, demir, folik asit eksikliğine bağlı sağlık sorunları yaşıyor. Türkiye'de temel gıda maddesi ekmek. Günlük kişi başına tüketim ortalama 350- 400 gram arasında değişirken bu miktar, günlük enerjinin yaklaşık yüzde 40'ını sağlıyor. Bu değer, düşük sosyoekonomik düzeydeki gruplarda yüzde 60-70'e kadar çıkıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri'nde ise ekmek tüketimi günlük 900 grama kadar yükselebiliyor.
60 YIL GERİDEN Yaşı 30'ları geçmiş olanlar bilir. Türkiye bundan 30 yıl önce, yaygınlaşan guatr hastalığı nedeniyle tuza iyot konup konmamasını tartışıyordu. Bugün artık iyotsuz tuz yok gibi. Şimdi gündemde, ekmeğin vitamin ve mineraller açısından zenginleştirilmesi var. Başka deyişle, ekmeklik un üretilirken, içine vitamin ve mineral takviyesi yapılmasının gerekliliği konuşuluyor. Çünkü artık dünyanın pek çok ülkesi bunu uyguluyor. Kimi ülkeler ekmeğin zenginleştirilmesini zorunlu kılarken, bazıları isteğe bağlı uyguluyor. Bu ülkelerde, önce nüfusun hangi vitamin-mineraller açısından yetersiz olduğu saptandıktan sonra ekmek unu, bu maddeler katılarak üretiliyor. Türkiye'de ise konu, ilk olarak 12 yıl önce Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Hacettepe Üniversitesi ile Roche şirketinin ortak çalışmasıyla gündeme geldi. İki günlük çalışma sonunda ekmeğin acilen zenginleştirilmesi gerektiği açıklandı. Yine o yıllarda 1884 Vakfı, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bir rapor yazarak konunun önemini anlattı. Çünkü kişi başına günlük 900 gram ekmek tüketen TSK'da ekmeğin zenginleşmesi, daha da önem taşıyordu. TSK, 2001 yılında konuyu gündemine aldı. Geçtiğimiz günlerde İstanbul'da düzenlenen "Hedef Daha İyi Beslenen Türkiye" konulu panel ise, son dönemde bu konuda yapılmış belki de en kapsamlı aktiviteydi. TÜBİTAK ile çeşitli üniversitelerden uzmanların katıldığı panel, Türkiye'deki sağlık sorunlarının, sadece ekmek zenginleştirilerek bile ne denli azaltılacağını ortaya koydu.
VİTAMİN KATKISI Türkiye'de konuyla ilgili son çalışmayı, TÜBİTAK MAM-Gıda Bilimi ve Teknolojisi Araştırma Enstitüsü ile Doruk-Unmaş gerçekleştirdi. Proje kapsamında çocuklar ve yetişkinlerin günlük vitamin-mineral ihtiyaçları ve ekmek tüketim miktarları esas alınarak, iki ayrı formül geliştirildi. Una katkılama yöntemi uygulanan çalışmada, B1, B2, B6, B12, C vitaminleri ile niasin, folik asit, demir, kalsiyum ve çinko zenginleştirmesi yapıldı. Bu zenginleştirme ile yetişkinler için 300 gram ekmek, çocuklar için yaş gruplarına göre değişen, ortalama 250 gram ekmekle günlük vitamin-mineral ihtiyacının karşılanması hedeflendi. Zenginleştirilmiş ekmekler, cumartesi günü Uno markasıyla piyasaya sunuldu. Doruk şirketi aynı zamanda fırınlar için de zenginleştirilmiş un üretimine başladı. Şimdi konunun tarafları, bir özel sektör şirketinin başlattığı bu uygulamanın bir ülke politikası haline gelmesinin savaşını veriyor.
MALİYETİ YÜZDE 2 Evet, Türkiye düşük gelirli insanların, Halk Ekmek kuyruklarında biraz daha ucuza ekmek alabilmek için saatlerce kuyrukta beklediği bir ülke. Böyle bakınca bu ekmeğe göre göreceli olarak biraz daha pahalı olan zengin ekmeğin benimsenmesinin kısa vadede zor olacağı düşünülebilir. Ama araştırmalar gösteriyor ki ekmeğin zenginleştirilmesinin maliyete etkisi sadece yüzde 2.
50 ülke vitaminli ekmek yiyor DÜNYADA Yaklaşık 60 yıldır, dünyanın 50 ülkesinde ekmeğin vitamin ve minerallerce zenginleştirilmesi zorunlu ya da isteğe bağlı olarak gerçekleştiriliyor. ABD, Kanada, Bolivya, Şili, Kolombiya, Dominik, Ekvator, El Salvador, Guatemala, Panama, Paraguay, Peru, Venezuela, Nijerya, G. Afrika, S. Arabistan, Japonya, zenginleştirme uygulayan ülkelerden baz
TÜRKİYE'DE İlk kez 1992'de Ankara'da Ziraat Fakültesi, Hacettepe Üniversitesi ve Roche'un ortak çalışmasında ekmeğin zenginleştirilmesinin aciliyeti gündeme geldi. Ancak o günden beri bu konuda hiç bir şey yapılmadı.
TÜBİTAK 2001'de Türk Silahlı Kuvvetleri için, proje hazırladı.
TÜBİTAK ve Doruk Gıda'nın(UNO) yaptığı son çalışmayla un zenginleştirilmesinde iki formül geliştirildi.
1884 Vakfı, geçtiğimiz ay İ.Ü yemekhanesine kepekli ekmeğin girmesini sağladı.
Bu ülkelerde pek çok sağlık sorununda düşüş oldu. Uygulamanın en iyi örneklerinin verildiği bodur insanların ülkesi Japonya'da boy ortalaması arttı.
