Paketler

Her geçen gün daha çok can yakan ekonomik krizin etkisini hiç değilse belli bir noktada tutabilmek için herkes can havliyle "Kurtarma paketi" hazırlıyor.
ABD'nin yeni Başkanı Barack Obama en az 2.5 milyon kişiye iş yaratmak için 700 milyar dolarlık bir paket hazırlığına girişti.
AB Komisyonu 27 üye ülkenin gayrisafi milli hasılaları toplamının yüzde 1'ine denk gelen 130 milyar avroluk bir paket üstünde çalışıyor.
AB'nin her üyesi (Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya) bu toplu pakete ek önlemler alıyor, fonlar oluşturuyorlar.
Türkiye de Başbakan Erdoğan'ın önümüzdeki günlerde açıklayacağı paketi bekliyor.
Peki, bir paketin "Derde deva" olup olmayacağı anlaşılabilir mi? Başka deyişle, bir ülkenin ya da bir ekonominin ne büyüklükte pakete ihtiyacı olduğunu belirlemeye yarayacak yöntem veya kriter var mı?
Evet. Nouriel Roubini ile birlikte krizin yıldızlarını parlattığı iki iktisatçıdan biri olan ve bu yıl Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülen Paul Krugman, ekonomik paketlerin rantabilitesini ölçmeye yarayan son derece basit bir formül geliştirdi. Başkan John F. Kennedy'nin danışmanlığını yapan iktisatçı Arthur Malvin Okun'un adıyla anılan yasa, Krugman'ın formülünün temelini oluşturdu: "Doğal oran"ın, yani "Yapısal nedenler"den kaynaklanan düzeyin üstündeki işsizlikte her 1 puanlık yükseliş, gayrisafi milli hasılanın potansiyel artış hızında 2 puanlık gerilemeye neden olur.

Türkiye için hesapladık
Sonra şöyle bir hesap yaptı: ABD'nin önümüzdeki yıl gayrisafi milli hasılası 15 trilyon dolara yaklaşacak. "Doğal" veya "Yapısal" işsizlik oranını yüzde 5 kabul edelim. Resmi verilere göre halen işsizlik oranı yüzde 6.5 ama tüm tahminler yıl sonunda bu oranın yüzde 8.5'a çıkacağını gösteriyor. Bu durumda yüzde 3.5 ekstra veya doğal olmayan işsizlik var. (Not: 8.5-5= 3.5)
Her yüzde 1 işsizlik gayrisafi milli hasıladan 2 puan götürdüğüne göre; milli gelirin potansiyel artış hızının 7 puan altında kalacak. (Not: 3.5x2= 7)
15 trilyon dolarlık milli gelirin yüzde 1'i ise 150 milyar dolar ediyor. Bunu 7 ile çarptığınızda ortaya 1 trilyon 50 milyar dolarlık bir tutar çıkıyor.
Ancak John Maynard Keynes'in geliştirdiği "Çoğaltma katsayısı" etkenini de göz önünde bulundurmak gerekiyor: Ekonomiye pompalanan her 1 YTL, kendi değerinden daha yüksek bir faaliyet hacmi yaratır. Siz 1 YTL'nin bir bölümünü harcar, bir bölümünü biriktirirsiniz. Harcadığınız bölüm bir başkasının geliri olur. O da bir bölümünü harcayıp bir bölümünü biriktirir. Zincir böyle uzayıp gider. Krugman, ABD ekonomisi için "Çoğaltma katsayısı"nı 1.75 olarak belirledi.
Sonunda şöyle bir bilanço ortaya çıktı: 7/1.75= 4. (Not: 7 gayrisafi milli hasılanın artış hızındaki kayıp. 1.75 ise çoğaltma katsayısı) Yani, ABD'nin, gayrisafi milli hasılasının yüzde 4'ü büyüklüğünde bir ekonomik pakete ihtiyacı var. O da 600 milyar dolar ediyor. Yeni Başkan Obama 700 milyar dolarlık paket hazırlatmaya başladığına göre, demek kapsam ve hedef doğru.
Bu formülle Türkiye'nin de ne kadarlık bir pakete ihtiyacı olduğu en azından teorik olarak belirlenebilir. Gelin deneyelim.
Elimizdeki veriler şöyle: IMF'nin 2008 tahminlerine göre gayrisafi milli hasıla 798.9 milyar dolar. Yıl sonu için işsizlik tahmini yüzde 10.3. Gelin daha gerçekçi bir tahminle yüzde 11 kabul edelim, bunun yüzde 7'si "Doğal" veya "Yapısal" olsun. Kaldı yüzde 4. Krugman'ın ABD ekonomisi için belirlediği 1.75 çoğaltma katsayısını da Türkiye'de 2 yapalım. (Bizde paranın daha hızlı el değiştirdiğini varsayalım.)
Sonuç: İşsizlikten kaynaklanan gayrisafi milli hasıla kaybı yüzde 8. (Not: 4x2= 8), Şimdi bu yüzde 8'i çoğaltma katsayısı olan 2'ye bölelim: Yüzde 4.
Türkiye'nin gayrisafi milli hasılasının yüzde 1'i yaklaşık 8 milyar dolar olduğuna göre, bunun 4 katı da 32 milyar dolar ediyor.
Uzun sözün kısası; Krugman'ın doğruluğu Obama'nın planıyla kanıtlanmış olan formülü, Türkiye'nin istihdama olumlu katkı yapacak 32 milyar dolarlık kurtarma veya ekonomiyi canlandırma paketine ihtiyacı olduğunu gösteriyor. En azından bizim teorik hesabımıza göre.