Petrolde 3. şok, dalgada 3. ayak

ABD Merkez Bankası faiz oranını değiştirmedi. Açıklaması ve piyasaların beklentisi de, enflasyona paralel faiz artırımının başlaması yönünde. Beklendiği gibi olacaksa Fed'in geçen ağustos ayında iskonto faizleriyle başladığı faiz indirim süreci tamamlandı. Belli bir süre sonra da artırım dönemi başlayacak.
Özellikle petrol fiyatlarındaki olağanüstü artışa karşılık, hem bankaların hem de ekonominin durumu, Fed'i böyle bir adım atmaktan şimdilik alıkoyuyor.
Ancak bu hafta 3 Temmuz'da Avrupa Merkez Bankası'nın toplantısında faiz artırımının çıkması bekleniyor. Çeyrek puanlık artırımla dolar ile euro faizi arasında 2.25 puanlık fark oluşacak. Bu da euroya değer kazandırırken dolara değer kaybettirdi. Dolar düştükçe petrol fiyatı arttı ve 143 do larla tarihi en yüksek düzeyine çıktı.

- Bir yılda % 103 arttı- Bu düzeyi ile petrol fiyatı haziranda yüzde 12.3, yılın ilk yarısında yüzde 48.9 ve son bir yılda yüzde 103 arttı. Gerçekten altından kalkılması zor ve faturası ağır bir yük.
Hükümet de enerjide yarından itibaren otomatik fiyatlamaya geçerken elektriğe yüzde 22-23 düzeyinde bir zam yaptı. Yılbaşında yapılanla zam oranı yüzde 46'yı buluyor. Elektriğin petrol fiyatı ile bağlantısını doğalgaz oluşturuyor. Doğalgaz fiyatları petrole bağlı, Türkiye'deki elektriğin de yüzde 55'i ithal edilen doğalgazla üretiliyor.

- Enflasyonu ve açığı artıracak- Yapılan elektrik zammının enflasyon oranı üzerinde 1 puandan fazla artırıcı etkisinin olacağı hesaplanıyor. Bunun yanında ithalat faturası da kabaracak. Enerji ithalinin bu yıl 50 milyar dolara varması ve cari açığı da bu düzeye yükseltmesi bekleniyor. Nitekim hükümetin yeni açıkladığı üç yıllık orta vadeli planda enerji faturası kabarık hesaplandı. 2009 için 58.9, 2010 için 61.3 ve 2011 için 65 milyar dolarlık enerji ithalatı öngörüldü. Buna baz teşkil edecek yıllık ortalama petrol fiyatı da 2009 için 118.6, 2010 için 117.2 ve 2011 için 117.2 dolar olarak alındı. Cuma günü 143 dolara vuran petrolün 2008 yılı ortalama sı ise bitişikteki tabloda görüldüğü gibi 93.13 dolar.
Hükümetin orta vadeli planda öngörüğü cari açık da, önümüzdeki üç yılda azalmıyor. 2009'da 52.4, 2010'da 56.2 ve 2011'de 58.9 milyar dolarlık cari açık verilmesi bekleniyor.

- Daha büyük şok- Aynı zamanda petrol fiyatlarının hızlı artışı dünyayı da şok etmiş durumda. Bitişikte birinci ve ikinci petrol şoklarının da içinde olduğu tarihi petrol fiyatı seviyeleri yer alıyor. Birinci petrol şokunda fiyatlar üç kat, ikinci petrol şokunda yüzde 161 artmış. Dünyada durgunluk ve enflasyona yani stagflasyona yol açmış.
Son petrol fiyatı tırmanışı ise 2002'den sonra başladı. 2002 fiyatları ortalama olarak 22.8 dolardan 2008'de yine ortalama 93.1 dolara yükseldi. Bu, yüzde 308 artış demek. Petrolde bundan sonra 150-170 dolarlık düzeyler konuşuluyor. Hatta 200 dolara kadar gideceğini tahmin edenler var. Düşüş de pek beklenmiyor. Bu açıdan son fiyat 143 dolarlık düzeyler de pekala kalıcı olabilir. Bu 2002 fiyatlarına göre yüzde 527 artış demek ve geçmiş petrol şoklarından çok daha büyük bir şok. Hem dünyadaki enflasyonu azdırıyor, hem de faiz artırımlarına yol açarak ileride ekonomik durgunluk beklentilerini körüklüyor ve stagflasyon korkusu yaratıyor.
Elbette böyle bir tablo hisse senedi piyasalarını strese sokuyor.

- Banka sorunu bitmedi- Petrol fiyatı yanında ikinci çeyrek bilançolar açıklanırken bankaların zararlarının bitmediği görüldü. Şimdi hemen hemen her büyük küresel bankanın rakibi hakkında zarar tahminleri yaptığını ve sat önerisi verdiğini okuyoruz. Bu da, zarar ve kredi notu kırılmalarıyla birleşiyor. Bugünkü krizi başlatan ABD emlak sektöründeki kötüleşme de henüz durmamış ve dibi görülmemiş.
Bu iki taşıyıcı ayağa bir de rekor petrol fiyatları ve ona bağlı olarak enflasyon artışı, faiz artışı ve stagflasyon korkusu eklenince, geçen hafta piyasalarda küresel krizde yeni daglalanmanın yeni bir aşamasını yaşadık.