Anadolu'nun en yaşlı kazısı "Magnesia"

Sahip olduğu özel coğrafi konumuyla, tarihler boyunca pek çok medeniyete yurt olan Anadolu, bu medeniyetlerin bıraktığı kültürel miraslarla da açık hava müzesi niteliği taşıyor. Bu tarihsel ve kültürel zenginliğin ortaya çıkmasındaki en önemli araçlardan olan Arkeolojik Kazı Araştırmaları ise 1800'lü yıllara kadar uzanıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nden derlenen bilgilere göre, Anadolu'da uzun süre devam eden kazı çalışmalarının en eskisini, ilk çalışmanın 1842 yılında başlatıldığı Magnesia kazısı oluşturuyor. Aydın Merkez'de bulunan, çevresi surlarla çevrili, yaklaşık bin 300'e bin 100 metrekarelik bir alanı kapsayan, hippodamik planlı cadde ve sokak sistemine sahip Magnesia'daki ilk kazılar bundan 166 yıl önce, C.Texier tarafından yapıldı. Antik kentte, 1891-93 yıllarında yapılan kazıları ise C. Human yönetti. Bu kazılar sonunda ortaya çıkan buluntular Paris; Louvre Müzesi'ne, Berlin; Pergamonmuseum'a, İzmir ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ne götürüldü. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan Bingöl başkanlığında halen yürütülen kazı çalışmalarında, son olarak, Theatron, Çarşı Bazilikası, Artemis Kutsal Alanı stoaları, latrina, kütüphane, tören alanı, kurban alanı, kutsal kaynak, kriptoportikus, stadion giriş kapısı ve mezar anıtları bulundu.

Anadolu'da hala devam eden en yaşlı kazı unvanına sahip olmasına rağmen Magnesia, envanterlik eser kayıtlarını boş bıraktı. Magnesia'da, müzelik değeri olan ve mutlaka kayda geçen eser anlamına gelen "Envanterlik eser" bulunmazken, Magnesia, envanter kaydına geçmeden, üzerinde bilimsel çalışmalar yapılan eser anlamındaki "Etüdlük eser"ler listesine ise 60 eser kazandırabildi.

LAGİNA HEKATE KUTSAL ALANI'NIN BİN 111 ESERİ MÜZELİK

Anadolu'da yürütülen uzun süreli kazı çalışmalarında ikinci sıraya ise Muğla, Yatağan'da yer alan Lagina Hekate Kutsal Alanı yerleşti. 1856 yılında, N.C Newton'un sondaj çalışmalarına başladığı alan, bugüne kadar müzelere kazandırdığı bin 111 eserle ise, en eski kazılar arasında, envanterlik eser şampiyonu unvanına sahip.

N.C Newton, 152 yıl önce başlattığı sondaj çalışmaları sonucu bulduğu tapınağa ait 7 kabartmalı friz bloğunu, G. Hirschfeld ise 1879 yılında kutsal alandaki yazıtları gün ışına çıkardı. 1891 yılında ise Batı Anadolu'nun ilk Türk kazısını Lagina'da gerçekleştiren Osman Hamdi Bey, kutsal alandaki çalışmalarda 17 kabartmalı friz daha ortaya çıkardı. Elde edilen bu frizler, İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne taşındı. 1993 yılından itibaren ise Lagina'da kutsal alan ile çevresinde düzenli kazı ve restorasyon çalışmaları, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Adil Tırpan başkanlığında devam ediyor. Geç Geometrik Dönem yerleşiminden, (M.Ö. 8. YY) Doğu Roma Hıristiyanlık Dönemine kadar kesintisiz uzanan bir yerleşim stratigrafisinin keşfedildiğini alan, bin 111 envanterlik, 948 etütlük eserle, en eski kazılar arasında birinci sırada yer alıyor.

İŞTE İLK 10'A GİREN EN ESKİ KAZILAR VE ÇIKAN ESER SAYISI

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nden derlenen bilgilere göre, Anadolu'daki uzun süre devam eden kazı çalışmaları arasında, 166 yıllık Magnesia kazısı en yaşlı kazı çalışması unvanına sahip. Öte yandan, Magnezia kazısından, hiç envanterlik eser elde edilemezken, alandan elde edilen etütlük eser sayısı ise 66.

En eski kazı çalışmaları sıralamasında ikinciliğe ise Muğla, Yatağan'da yer alan Lagina Hekate Kutsal Alanı yerleşti. İkinci en eski kazı çalışması Lagina Kutsal Alanı, 1856 yılından bu yana müzelere kazandırdığı bin 111 envanterlik eser ve 948 etütlük eserle en eski kazılar arasında 2. olmasına rağmen, eser şampiyonu oldu.

Çanakkale Merkez'de 1863 yılından bu yana sürdürülen Troia kazısı, uzun süre devam eden en eski kazı çalışmaları arasında üçüncülüğe oturdu. Alandan çıkarılan envanterlik eser sayısı 8, etütlük eser sayısı ise 178.

İzmir Selçuk'ta yürütülen Ephesos Arkeolojik kazısı, 1863 yılından bu yana devam ediyor. En eski 4. kazı çalışması olan Ephesos'dan, envanterlik 33, etütlük 229 eser çıkarıldı.

1878 yılında başlanan ve İzmir, Bergama bölgesinde yürütülen Pergamon kazısı ise 5. sırada. Pergaman'dan, bu güne kadar 14 envanterlik eser, 162 etütlük eser çıkarıldı.

Denizli, Merkez'de bulunan Hierapolis kazısı 1898 yılından bu yana devam ediyor. En eski kazılar arasında 6. olan kazı alanı, envanterlik 6, etütlük ise 199 eseri kayıtlara geçirdi.

Başlangıç tarihi 1906 olan ve Çorum, Boğazkale'de yürütülen Boğazköy kazısı, 7. sırada yer alıyor. Alandan, 39 envanterlik, 308 etütlük eser kayıtlara geçirildi.

Çorum, Alaca'da yürütülen Alacahöyük kazısına 1907 yılında başlandı. En eski kazı çalışmaları arasında 8. sırada yer alan Alacahöyük kazısında, envanterlik eser olarak 77, etütlük eser olarak da 82 eser çıkarıldı.

1911 yılında başlanılan Priene kazısı, 9. en eski kazı çalışması. Aydın, Söke'de bulunan arkeolojik alandan,

41 envanterlik eser, 40 da etüdlük eser çıktı.

En eski kazı çalışmaları arasında Kayseri, Kocasinan'da yürütülen Kültepe kazısı ise 10. sırada yer alıyor. 1925 yılında başlanan kazı çalışmaları sonucunda, 213 envanterlik eser çıkarılırken, etütlük eser bulunmadı.

(ANKA)