Göbeklitepe tarihi değiştirdi

Harran Ovası'nın kuzeyindeki dağların en yüksek noktasında bulunan ve geniş görüş mesafesine sahip Göbeklitepe, avcı-toplayıcı insanların yarattığı bir kültür merkezi. Alman Arkeoloji Enstitüsü'nden Klaus Schmidt, Göbeklitepe kalıntılarının MÖ 9500 yıllarına ait olduğunu ve bulunan taşların Mezopotamya'daki ilk şehirlerden 5 bin 500, İngiltere'deki Stonehenge kalıntılarından ise 7 bin yıl daha eski olduğunu anlattı. Bölgede yapılan kazıların, insanlığın avcı-toplayıcı döneminde mütevazı bir şekilde yaşamadıklarını da kanıtladığını söyleyen Schmidt, aksine görkemli bir evre yaşandıklarını altını çizdi. Göbeklitepe'nin bulunması, arkeolojideki birçok teoriyi de yerle bir etti. Kazılarda ortaya çıkarılan anıtsal mimariler, insanlığın avcılıktan üreticiliğe geçiş aşamasında gelişkin sembolik dünyaları olduğunu kanıtlıyor. Arkeologları ve tarihçileri hayrete düşüren ve tarihin yeniden yazılmasını gerektiren bir nokta da, henüz yerleşik olmayan insanların tapınma ihtiyacı duyması ve tapınaklar inşa etmesi. Göbeklitepe, 30 metre çapına sahip yuvarlak ve oval 20 yapıdan oluşuyor. Bu yapılardan kazı sonunda sadece altısı ortaya çıkarılmış, geri kalanlar ise teknolojik ölçümlerle belirlenmiş. Yuvarlak planlı yapıların merkezinde iki tane serbest biçimde boyu beş metreyi bulan, kireç taşından yapılmış T biçimli dikilitaşlar yer alıyor. Aynı formda ama daha küçük boyutlu dikilitaşlarsa, yapı duvarlarının iç çeperlerine, merkezdeki iki dikilitaşa yönlendirilmiş olarak yerleştirilmiş. Dikilitaşların üzerindeki kabartma hayvan motifleri ve semboller, 12 bin yıl önce insanlığın sembolik dünyasını net bir şekilde tasvir ediyor. Göbeklitepe'deki anıtların önemli bir özelliği de, usta bir taş işçiliğinin ürünü olmaları. Taşların üzerindeki kabartma motiflerdeki içerik zenginliği, insanlığın o dönemde ulaştığı düşünsel aşamayı çağımıza aktarıyor. Henüz üretim aşamasına geçmemiş neolitik dönem insanlarının organizasyon ve koordinasyon yeteneğini de zamanımıza aktaran Göbeklitepe, yerleşik döneme geçişin izlerini taşıyor. Arkeologlar neolitik dönem insanlarının bölgedeki anıtları bilinçli olarak doldurup, gömdüğü görüşünde. Yaşam biçimlerini değiştirmeye çalışan son avcıların, eski kimliklerini, inançlarını ve sembol dünyalarını tahrip etmeden kapatarak terk ettiği sanılıyor. Uzmanlar Göpeklitepe'nin günümüze kadar tahrip olmadan ulaşmasının nedenini de, tapınakların ıssız, ırak, sessiz yerlere kurulmasına bağlıyor.