K.Irak'ın şalteri Türkiye'nin elinde

Irak'a düzenlenen ve bu ülke yetkililerinin "nota" ile karşılık verdiği sınır ötesi operasyonla iki ülke ilişkilerinin gerilerek kopması ve karşılıklı ticaretin durması olasılığında, bundan asıl zararlı çıkanın Irak olacağı belirlendi.

*SINIRDAN FOTOĞRAFLAR İÇİN TIKLAYINIZ

En fazla ticareti Türkiye ile yapan bu ülke ekonomisinin bu tür bir gelişmeden ciddi boyutlarda etkileyeceği, Türkiye'nin uğrayacağı olası zararın ise katlanılabilir düzeyde kalacağı belirtiliyor. Türkiye, özellikle kendi sanayicisinden daha ucuza verdiği elektrikte şalteri indirirse, Kuzey Irak'ta ekonomik faaliyetler ve günlük hayat sekteye uğrayacak.

Ancak, sınır ötesi operasyonla birlikte yeniden gündeme gelebilecek "ambargo", "Habur'un kapatılması", ticaretin kesilmesi gibi seçeneklerin, makro bazda Türkiye'ye olumsuz etkisi sınırlı kalmakla birlikte, Irak'ta iş yapan ve 20 binin üzerinde işçi çalıştıran bin 100 dolayındaki Türk firması ile başta kamyoncu esnafı olmak üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu ekonomisini ise olumsuz etkileyeceği kaydediliyor.

DIŞ TİCARETTEKİ PAYI YÜZDE 1

Yıllık ihracatı 100 milyar doları aşan Türkiye'nin Irak'a yaptığı dış satım 2.5-3 milyar, bu ülkeden yaptığı ithalat ise 300-400 milyon dolar dolayında bulunuyor. Türkiye'nin Irak'la olan yıllık 3 milyar dolarlık ticaretinin, toplam dış ticaret hacmi içindeki payı yüzde 1 dolayında bulunuyor. Irak'la 2005 yılında 3 milyar doları aşan dış ticaretin 2006'da azaldığı, bu yıl da ihracatta küçük artış olurken, bu ülkeden yapılan ithalatta hızlı bir düşüş yaşandığı gözleniyor. Türkiye'nin Irak'la ticareti açık farkla fazla veriyor.

2003 yılında 829 milyon dolar olan Irak'a ihracat, 2004'te 1 milyar 821 milyon, 2005'te 2 milyar 750 milyon, 2006'da 2 milyar 589 milyon dolar oldu. Buna karşılık Irak'tan yapılan ithalat 2003'teki 113 milyon dolarlık düzeyinden 2004'te 468 milyon, 2005'te 459 milyon, 2006'da ise 376 milyon dolar oldu.

Bu yılın ilk on ayında Irak'a ihracat yüzde 7 dolayında artarak 2 milyar 269 milyon dolar olurken, ithalat yüzde 29.5 artışla 416 milyon dolarda kaldı.

TÜRKİYE PETROL ALIP AKARYAKIT SATIYOR

Türkiye'nin Irak'a en önemli ihraç kalemini akaryakıt oluşturuyor. Türkiye üzerinden Irak'a yılda 2.2 milyon ton akaryakıt ve 750 bin ton dolayında LPG transit olarak ihraç ediliyor. Irak'la yapılan ticarette; ayrıca elektrikli makineler, değirmen ürünleri, tuz, kükürt, çimento, demir-çelik, kazanlar, makineler, demir-çelik eşya, mobilyalar, otomotiv ve yan sanayi, plastikler ilk sıralarda yer alırken, ithalatta mineral yakıtlar, demir-çelik, bakır ve bakır ürünleri, yenilen sebzeler, gübreler, alüminyum ve alüminyum ürünler diğer önemli ihracat kalemlerini oluşturuyor.
Irak'tan yapılan ithalatın ise büyük bölümü petrol olduğu belirtiliyor. Mineral yakıtlar, demir-çelik, bakır ve bakır ürünleri, yenilen sebzeler, gübreler, alüminyum ve alüminyum ürünler Irak'tan gerçekleştirilen ithalatta en önemli kalemler.
Kuzey Irak bölgesi, enerji ihtiyacının tamamına yakınını Türkiye'den karşılıyor. Yurt içinde elektriğin kilovat saati için sanayiye 9.2 sent'lik tarife uygulanırken, Kuzey Irak'a elektrik kilovat saati 4.2-6 sent'ten satılıyor. Türkiye'nin şalteri indirmesi durumunda bölgenin elektrik enerjisi gereksinimini karşılayabilmek için başka ve daha yüksek maliyetli çözümler bulmak zorunda kalacağı belirtiliyor.

IRAK'TA İŞ YAPAN TÜRK FİRMALARI ETKİLENECEK

Sınır ötesi operasyonla gerilen iki ülke ilişkilerinin kopma noktasına gelmesin olasılığında, bu ülkede iş yapan Türk firmalarının da bundan olumsuz etkileneceği belirtiliyor. Irak'ta birçok sektörde pazarın lider haline gelen ve özellikle müteahhitlik alanında son iki yılda 2.5 milyar dolar dolayında iş üstlenen Türk firmalarının toplam sayısı bin 100 dolayında bulunuyor. Bu firmalar aracılığıyla 20 binin üzerinde de Türk vatandaşı Irak'ta istihdam edilmiş durumda.

Türk firmalarının aldığı işler, özellikle yeniden imar edilen Kuzey Irak'ta yoğunlaşıyor. Mak Yol-Cengiz İnşaat ortaklığı 300 milyon dolar bedelli Süleymaniye Uluslararası Havalimanı, Mak Yol, 30 milyon dolarlık Kerkük-Altınköprü-Erbil Yolu, Tepe İnşaat, 260 milyon dolarlık Süleymaniye Üniversitesi ihalesini üstlendi. Günay İnşaat, Süleymaniye'de köprü, öğrenci yurdu ve konutlar yapıyor. Şirket ayrıca, Erbil içme suyu şebekesinin yapımını da gerçekleştiriyor. Nursoy'un yapımını gerçekleştirdiği Erbil ve Süleymaniye'deki toplu konutlar ile Dohuk'taki 5 yıldızlı otel işinin hacmi 150 milyon dolar. IC İçtaş da Erbil Tıbbı Laboratuvarı ve Sağlık Merkezi'nin yapımını gerçekleştiriyor.

KDP'NİN GENEL MERKEZ BİNASINI TÜRK FİRMASI YAPIYOR

Barzani anıt mezarının yapımını üstlenen Doskon, KDP Genel Merkezi'nin yapım ihalesini de aldı. Şirket, Dohuk, Erbil ve Köy Sancak'ta öğrenci yurtları, villa konutlar, Süleymaniye Havalimanı ve Erbil Selahaddin Üniversitesinin yapımını gerçekleştiriyor. Ayrıca, Gülmak, Tigris, Renas, Taş Yapı, Haznedaroğlu, Yenigün, Cengiz İnşaat, Zafer İnşaat, Yüksel İnşaat ve İlnur Çevik'in şirketi Çevikler'in de aralarında bulunduğu birçok Türk firması, Kuzey Irak'ta üstlendiği yüksek tutarlı işleri yürütüyor.

GÜNEYDOĞU EKONOMİSİ DE ZARAR GÖRECEK

Irak'la ticaretin kesintiye Kuzey Irak'ta iş yapan firmaların yanı sıra Irak'la ticaret yapan Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki çok sayıda işadamı ve kamyoncu esnafının da olumsuz etkileneceği belirtiliyor.
Ticaretin durması durumunda en çok Kuzey Irak'ın gelir kaybına uğrayacağı görülüyor. Habur Sınır Kapısı'ndan Irak tarafına geçen günde ortalama 2 bin 500 araçtan Kuzey Irak'taki yerel yönetim kamyon başına 100 dolar olmak üzere yılda 100 milyon dolara yakın gelir elde ediyor.

ANKA