En kimlikli sergi kimlik krizinde

Mevsim normallerinin üzerindeki Beyoğlu sıcağında kavrulan Garanti Galeri'de kahvaltılı, klimalı bir sabah. Tasarımcı Bülent Erkmen ve mimar Aykut Köksal, Pelin Derviş yönetimindeki galeride 22 Temmuz'daki erken genel seçimden bir gün öncesine dek izlenebilecek 'İstanbul'u Tabeladan Okumak' sergisini kamuoyuna tanıtıyor. Serginin girişinde bir duvar, İlhan Berk'in Pera kitabının bir bölümüyle taçlanmış. Şair Berk kitabında bölgenin kişilikli, geçmişli sokak adlarına övgüler düzüyor. BEK Tasarım ve Danışmanlık Ltd. kurucusu Bülent Erkmen, sert mizacını kuşatan kirli sakallı yüzünü daha da soğutarak bu serginin asıl özelliğini daha başta beyan ediyor: BEK'in Yaratıcı Direktörü Erkmen, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nce kendilerine yapılan teklif üzerine hayata geçirilen bir kamusal tasarım projesi olan bu serginin varlığı ve başarısının, düşünce ürünü tasarım nesnelerini sokağa çıkarmış olmasına ve bunun halkça sahiplenebilirliğine bağlı olduğunu anlatıyor. Aykut Köksal'a göre ise, genç Yetkin Başarır'ın BEK çatısı altında ürettiği yeni grafik ve yazı karakteri tasarımı ile bezeli İstanbul tabelalarının değeri ve amacı ise ayrı. Köksal, sergi ve proje vesilesi ile bir tabelanın, nasıl olup da İstanbul'a özgü bir bildirişim ve gösterge sisteminin üzerine oturtulabildiğinin önemini vurguluyor. Tabelalar üzerinden sokak ve mahalle ilişkisinin, hiyerarşisinin örgütlenmesi, bu yönüyle Köksal için projenin asıl amaçlarından biri...

ASIL BAŞARI İŞVERENİN
Erkmen, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin ucuz bir üretim yöntemiyle çoktan ihale sürecine soktuğu tabela değişimi projesinin, birdenbire yön değiştirerek nasıl olup da kendilerine yapılan talep ile bu noktaya ulaştırıldığı konusunu ise çok önemsiyor. Usta imza, bu durumda asıl başarının, kente bağlı 32 ilçeyi kapsayan, ilçe ve mahallelerin de belirlenmesini içeren projeden ziyade, işverenin tasarımcının kapısını çalıyor oluşunda olduğunun altını çiziyor. Sergide, genel programından yazı karakterine dek özgün bir kavramsal çerçeve ile yenilenen cadde ve sokak tabelalarıyla, kapı numarası tabelalarının kavramsal tasarım çalışması yer alıyor. Her tabela bütün içindeki yerine ilişkin bilgi vermeyen bağımsız bir öğe olarak değil, sistem oluşturan bir bütünün parçası olarak ele alınmış. Köksal, daha önce bu tür bütünsel bir bilgilendirme çalışmasından ziyade 'otomatiğe bağlanmış' uygulamaların var olduğunu gizlemiyor.

AMAÇ KİMLİK VERMEK
Kentin tabelalarını bir gösterge sistemi olarak tanımlayan yeni kavramsal çerçeve, İstanbul'un tabelalarını, zaman içinde kentin kimlik verici öğelerinden biri kılmayı amaçlıyor. Ancak İstanbul'un bütününü kapsayan bu bilgilendirme ve tasarım projesi, kimi belediyeler tarafından henüz uygulamaya geçirilmiş değil. Örneğin Beyoğlu, Bakırköy, Beşiktaş ve Şişli Belediyesi gibi birçok belediye, proje sahibinin AKP kökenli İstanbul Büyükşehir Belediyesi olması nedeniyle şüphe ve sıkıntılar içinde. Köksal bu durumu, proje uygulamasına soğuk öteki belediyelerin, 'karşı partilerden' oluşlarına bağlıyor ve bu durumun projenin kentsel bütünlüğüne kıyasla abesle iştigal olduğuna değiniyor. Bu yüzden Garanti Galeri'deki sergi, şimdilik bir kısmı gerçek; ama galeri dışındaki büyük kısmı hayal - tasarım olarak, seçimden bir gün öncesine kadar izlenecek gibi. Kaldı ki bu noktada sergi ve tasarım sahiplerini suçlamak da anlamsız, çünkü onlar sadece projenin 'işveren'e sunumuyla ilgili bir sorumluluk içinde. İstanbul'un en kimlikli açık hava sergisi denilebilecek 'İstanbul'u Tabeladan Okumak', bir tasarım dersi verdiği gibi, yürürlüğe tam olarak konulamayışı ile kamuya bir demokrasi kültürü dersi verdiği fikrini de aşılamayı başarıyor. Herkesin üstüne vardığı İstanbul mozaiğini oluşturabilmek için, önce onu oluşturan renklerin, parçaların birbirleri arasında uzlaşması gerekiyor. Yoksa 'İstanbul'u Tabeladan Okumak' yine eksik kalmış, yanlı bir eylem olabilir. Garanti Galeri Tel: (0212) 293 63 71