Hasta yakını ameliyat kararı verebilir mi?

Ortopedi uzmanıyım. Bunama tablosunda 76 yaşında bir hasta, düşme sonucu acile getirilmiş. Bacakta kırıkları vardı ve ameliyat gerekiyordu. Ancak, hastanın oğlu ameliyat yaptırmayacağını söyledi ve hastayı alıp gitti. Hekim, böyle bir durumda ne yapmalı?

Mümeyyiz (doğruyu ve yanlışı seçen) olmayan bir hastaya uygulanacak her türlü tıbbi girişim, onun yasal temsilcisinden izin alınarak yapılmalıdır. Ancak hastanın vasi veya velisi, hasta için tıbben gerekli olan bir girişimi reddediyorsa ve bundan dolayı hasta zarar görebilecekse; hekim mahkemeye başvurarak hakimin onayıyla, hastaya gereken işlemin yapılmasını sağlayabilir. Eğer hayatı tehdit eden bir durum ve mahkeme kararını bekleyemeyecek acil bir müdahale gereği söz konusu ise yasal temsilciye rağmen hasta için doğru olanı hemen yapar.

VELAYETİN SUİİSTİMALİ
Hekim, asıl olarak hastasının hayatı ve sağlığından sorumludur. Hastanın oğlu veya ebeveyni bile olsa, hiç kimse çaresizliğinden istifadeyle hastanın aleyhine ve zararına karar veremez. Bu durum velayetin suiistimalidir. Anne ve baba bile olsa, çocuğun maddi ve manevi varlığına zarar verecek tutum ve davranış içerisine girdikleri takdirde, velayet hakları elinden alınır. Veli ya da vasiden beklenen; kendisi hakkında optimal karar veremeyecek durumda olan kişinin yerine, onun yararını gözeterek en doğru kararı vermesidir.

YASAL TEMSİLCİ SORUNU
Kendisi hakkında hukuken geçerli bir karar veremeyecek durumda olan (çocuk, ruh hastası, bunak, kısıtlı vb.) hastalarla ilgili bir diğer önemli sorun da yasal temsilcisinin kim olduğunu tespit etmekteki güçlüktür. Hekim, 'gelen hastanın kaç çocuğu var, eşi var mı, anne-babası var mı, kardeşi var mı ve kimler hayatta' bilemez. Hastanın tedavisinden sorumlu olan hekime, böyle bir sorumluluk yüklemek de makul değildir. Yoğun poliklinik veya acil servis koşullarında hekimin, hastanın yasal temsilcisini kolaylıkla belirlemesi mümkün olmayabilir. Üstelik, hastanın çocukları veya annesiyle babasının kararları da çatışabilir. Bu bakımdan pratikte yapılan, genellikle hastanın yanında olan ve hastayı hekime getiren kişiyi muhatap alarak işlemlerin yürütülmesidir.