İnanç Anadolu'da siyaset Avrupa'da

Almanya'daki Aleviler tatlı bir telaş içinde Şinasi Koç adlı dedenin yönetiminde tarihi bir cem töreni için son hazırlıklarını yapmaktadır. Cem töreninin yapılması için Hamburg'da kiralanan üniversite salonu hınca hınç doludur. Geniş salonun duvarlarına Türkiye'deki cemevlerinde adet olduğu gibi Türk bayrağı ve Atatürk resmi asılır. İşte o anda birden kızılca kıyamet kopar. 12 Eylül sonrasında siyasi mülteci olarak Almanya'ya gitmiş bir grup, Türk bayrağı ve Atatürk resmini cem ayininin yapılacağı salona asanlarla tartışır. Bunun üzerine ayini yönetecek olan Şinasi Koç dede durumu protesto eder, salonu terk edip gider. O günkü Hamburg Alevi Derneği yöneticilerinin bir kısmı bugün Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK) içinde etkin olarak yer alan insanlar. Anavatanlarının dışında yaşayan "Diaspora Alevileri" ile Türkiye'dekiler arasında iktidar mücadelesi olduğu gözleniyor. Türkiyeli Alevilerin iddiasına göre, yurtdışında yaşayan Alevi örgütlülüğü maddi olanakların kendisine verdiği özgüvenle Türkiye Alevilerinin sözcülüğüne soyunuyor. Siyasete müdahale etmek için 20 Mayıs'ta Ankara'da toplanan Alevi Meclisi'nin hemen ardından Avrupa'daki dernek temsilcileri de bu gücü kullanarak CHP'den milletvekili olmak için adaylığını koydu.

ŞENER: RANT PEŞİNDELER
1993'te Sivas'ta Madımak Oteli'nden kurtulmayı başaran araştırmacı-yazar Ali Balkız, "Yurtdışından darbeyle siyasete müdahale olmaz. Madem siyasete müdahale edeceksiniz gidin Avrupa'da AB Parlamentosuna üye olun" diyor. Alevi hareketinin anayurdunun Anadolu olduğunu hatırlatan Balkız, diasporanın Türkiye'de kişilikli, irade sahibi bir örgüt yerine, kendisine hem aklıyla, hem cüzdanıyla bağlı şube statüsüne indirgenmiş bir yapı oluşturmak istediğini iddia ediyor. Araştırmacı Cemal Şener de Türkiyeli bir çok Alevi gibi diasporayı Avrupa'daki Alevilerin dini, sosyal sorunlarıyla uğraşmak yerine Türkiye'deki siyasete müdahale etmekle suçluyor. Şener'e göre Avrupa'da kökleşmiş Marksist kökenli Alevi dernekleri, Aleviliği siyasallaştırıyor, etnik kimlik gibi pazarlayıp buradan rant elde etme peşindeler. Türkiye'den gelen eleştiriler Avrupa'da da yankı buluyor. Bu eleştirileri haksız bulan AABK Genel Başkanı Turgut Öker, Türkiye Alevilerinin hakları için mücadele ettikleri kadar Avrupa Alevilerinin de ihtiyaçları için çalıştıklarını söylüyor. Almanya devletinin gözünde yasal olarak Aleviliği temsil eden AABK, Alman devlet okullarındaki Alevi gençlere dini eğitimini organize eden yasal bir kuruluş. Türkiye'deki Alevi Bektaşi Federasyonu'nun kurucularından biri de olan Turgut Öker, kendilerine eleştiri yöneltenleri "Alevi toplumunun uyanışını dik duruşunu engellemek isteyen kesimlerden insanlar" olduklarını iddia ediyor.

YENİ MERKEZ AVRUPA
Aleviliğin inançsal merkezinin Anadolu olduğu konusunda kimsenin şüphesi yok. Ancak Aleviliğin siyasi merkezi, bir diğer deyişle Alevilik siyasetinin belirlendiği merkez git gide diaspora Alevilerinin merkezi Almanya'ya doğru kayıyor. Bu kaymanın üç temel nedeni var. Birincisi; diaspora, Avrupa'daki karar alıcılarla, Türkiye'ye bir takım kriterler empoze eden Avrupa Birliği kurumlarıyla fiziksel ve siyasi olarak daha yakın. İkincisi; ekonomik güçleriyle buradaki kurumlara hakim olup kendilerine yakın kişileri destekleyebiliyorlar. Son olarak da, Avrupa'da Aleviliği kurumlaştıracak özgürlüklerin olması onlara siyasi rahatlık veriyor. Buna karşılık Türkiye'de Alevilerin devlet nezdinde bir muhatabı, cemevlerinin resmi bir statüsü yok. Bu noktada Turgut Öker, "Aleviliğin yasaklı olduğu tek ülke, kendi öz toprakları olan Türkiye'dir" hatırlatmasını yapıyor.

NE ATABİLİR NE SATABİLİRİZ
Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Genel Başkanı Kazım Genç, Türkiye'deki Alevilerle diaspora ilişkisini baba-oğul metaforuyla değerlendiriyor. Örgütlenmeyi öğrendikleri diasporayı babaya benzetiyor, ama oğulda belli bir yaşa olgunluğa gelmiş, babanın her söylediğini yapmak istemiyor. Kısacası oğul babasını ne atabiliyor, ne satabiliyor. Beraber yaşamak zorundalar. Türkiye Alevileri kendilerini yasalarda, Diyanette, din dersi programlarında dışlanmış olarak gördükçe, diaspora karşısında her geçen gün daha fazla mevzi kaybediyor, ona daha çok teslim olmak zorunda kalıyor. Türkiye Alevilerinin sorunları bu topraklarda çözüldükçe, diaspora da yaşadığı ülkedeki sorunlarla daha çok ilgilenme fırsatı bulabilir.