Trafik canavarlarına alkol yerine uyku muayenesi yapılsın!

Uyku hekimi olarak 25 yıl boyunca Amerika'da çalışan Amerikan Hastanesi Uyku Bozuklukları Kliniği Şefi Dr. Sabri Derman; uykusuzlukla ilgili soruları yanıtladı:

* Uykusuzlukla yaratıcılık arasında bir ilişki var mı; neden sanatçılar geceleri çalışmayı tercih ederler?
Özellikle çok çalışan yaratıcılar; heyecanlı, sabırsız ve obsessif kişilerse çalışma saatleri uzar. Eğer manik özellikleri de varsa toplam uyku saatleri azalır. Öte yandan pek çok sanatçı, daha sakin bir zaman dilimi olduğu ve daha az rahatsız edildikleri için gece çalışmayı sever. İnsanların daha verimli olduklarının belirleyicileri arasında kalıtsal faktörler de var.

* Gece uyumak yerine çalışmak yaratıcılığı artırır mı?
Artırmaz! Hele kişisel biyolojik ritminiz erken yatıp erken kalkmaya programlı ise tersine bir etki olur.

* Beynin çalışma şeklinde gece ve gündüz arasında bir fark var mı?
Gece-gündüzü bilmem ama, uyku ile uyanıklık arasında son derece önemli farklar var. Gece çalışmayı sevenler, biyolojik saatlerine de uygunsa, daha verimli olabilirler.

* Sabah daha dinç uyanmak için gece tamamen karanlıkta mı uyumak lazım?
Karanlıkta uyumak fizyolojik açıdan önemli ve yararlıdır. Sabah dinç uyanmak; uykunun zamanlamasına, uzunluğuna ve kalitesine bağlıdır. Uykunun kalitesi; süreklilik (sık kesintilerin olup olmaması) ve değişik uyku evrelerinin (derin uyku, yüzeyel uyku, rüyaların da görüldüğü REM uykusu gibi) doğru sırayla, doğru sürelerde ve oranlarda uyunması ile olur.

KADINLAR DAHA UYKUSUZ

* Sabah kalkar kalkmaz müzik dinlemek ya da bütün perdeleri açmak işe yarar mı?
Mahmurluğu uzun sürenler için yararlı olur. Sabahki duygu durumunuz, dinleyeceğiniz müziğe göre iyi veya kötü yönde değişebilir. Kimi insan 4 saat uykudan sonra sabah dingin bir şekilde kalkarken, kimisi ise 12 saat uyumadan kendisini iyi hissetmiyor.

* Uykusuzluk çok mu yaygın?
Toplumda 20 yaşın üstündekilerin yüzde 19'u uykusuzluktan yakınıyor. Kadınlar daha uykusuz. Orta yaşın geçilmesi ve menopoz ile birlikte bu oran yüzde n0'lara ulaşıyor. Aynı yaş grubu erkeklerde oran yarı yarıya; yüzde 20! Uykusuzluk çekenlerin yüzde 35'i de uzun süreli ve ciddi boyutlarda olmak üzere uykusuzluk ile iç içe yaşıyor. Uykusuzluğun ciddiye alınmadığı Türkiye'de de oranlar Batı ülkelerindekine yakın. Türkiye'de 5 milyon kişi ciddi boyutlarda uykusuzluk çekiyor. Türkiye'de uzun süreli uykusuzluk çekenlerin yüzde 10'u uyku ilaçları ve benzeri antidepresanlardan medet umuyor.

ABD ORDUSU UYKUYA BAKAR

* Uykusuzluk sizce tehlikeli bir durum mu?
Çoğu uyku hastalığı kendiliğinden düzelmez; mutlaka profesyonel yardım gerektirir. Bazı uyku bozuklukları son derece ölümcül ve sosyal hayatı ileri derecede felce uğratacak etkiler yaratabilir. Örneğin uyku apnesi sendromu olan hastaların; trafik kazalarına yol açma riski, uyku apnesi olmayan kişilere kıyasla yedi misli fazladır. Diğer hastalıklarda olduğu gibi uyku hastalıklarında da erken teşhis tedavi açısından son derece önemlidir. Şehirlerarası yollardaki trafik kazalarının yüzde 52'sinin nedeni uykusuzluk, yorgunluk ve dikkatsizlik. Alkolün sebep olduğu kazalar ise sadece yüzde 3! Alkol kontrolü yapacaklarına uyku kontrolü yapsalar daha iyi olacak. ABD'den de bir rakam vereyim: 1999 hesabıyla uyku hastalıklarından doğan kazalar sonucunda iş gücü kayıplarının maliyeti hesaplanmış; yılda tam 105 milyar dolar! Bu yüzden ABD'de özellikle uçak şirketleri, nakliye firmaları ve ordu; uyku sağlığına özel önem veriyor.

UYKUSUZLUK=MUTSUZLUK

* Uyku bozukluğu ne gibi sonuçlara yol açar?
Kendisi için normal olan süreden daha az uyuyanların; yorgunluk, dalgınlık ve huzursuzluk gibi belirgin şikayetleri ortaya çıkıyor. Ben 25 yıllık uyku hekimiyim. Uyku bozukluğu olan tek bir mutlu insan görmedim. Bu insanlarda gizli depresyon, tatminsizlik, çabuk parlama, pişman olma, hayattan zevk almama, vesvese ve sevgi azlığı hali vardır ki; bunlar uzun süreli uyku bozukluğunun yan etkileridir. Uykusuzluk; yargı kabiliyetimizi zayıflatır, ruh halimizi değiştirir, tüm sağlığımızı etkiler ve kendimizi iyi hissetmemizi önler. Uyku bozuklukları sadece sıkıntı verici ve sinir bozucu olmayabilirler. Yüksek kan basıncı, kalp rahatsızlıkları ve performans yetersizlikleri gibi ciddi sonuçları olabilir. Kronik uykusuzluk çekenlerde başka sıkıntılar da ortaya çıkar; mide-bağırsak şikayetleri, cinsel fonksiyon bozuklukları ve astım gibi... Vardiyalı çalışma da birçok uyku problemini ve buna bağlı komplikasyonları beraberinde getiriyor. Psikiyatrik sorunları olan hastaların yüzde 80'inde uyku bozukluğu var. Ancak tüm bu sorunlar tedavi edilebilir.

Uyku Kliniği'ne kimler başvurmalı?
* Uzun süreli uyku sorunları olanlar.
* Gün içinde sürekli uyuklayanlar.
* Uykuda nefesi tıkananlar.
* Sık sık horlayanlar.