Türkmenistan'da daha cenaze kalkmadan mirasçılar tereke kavgasına başladı. Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov'un beklenmedik ölümü ile ortaya çıkan boşluğun, Türkmen doğal gazının nereye akacağı konusunda belirsizlik oluşturması Rusya'da endişeleri artırmaya başladı.
Türkmenistan hükümeti son açıklamasında uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan tüm sorumluluklarını yerine getireceklerini açıkladı. Kremlin danışmanlarından Sergey Prikhodko'ya göre yeni Türkmenistan hükümeti Rusya ile ikili anlaşmaları korumaya devam edecek.
Raporlara
göre Türkmenistan'ın ispatlanmış 22,5 trilyon metreküp doğalgazı bulunuyor. Yıllık 120 milyar metreküpe çıkarılması planlanan üretimin 100 milyar metreküpü ihraç ediliyor. Yabancı yatırımı kabul etmeyen Türkmenistan'da üretim yapan tüm enerji şirketleri devletin.
Doğalgaz ihracatından milyarca dolar kazanan Türkmenistan'ın bu rakamı hızla artırması çok rahat. Bunun için tek sorun ulaşım yollarının açılması gerekiyor. Türkmenistan Sovyet döneminden kalma Rusya ve İran üzerinden olmak üzere iki hatla doğalgaz satışını gerçekleştirebiliyor.
2003 yılında Moskova ve Aşkabat doğal gaz konusunda 25 yıllık işbirliği anlaşması imzaladı. Gazprom ile Türkmenneftegaz arasında imzalanan anlaşmaya göre Türkmenistan Rusya'ya yıllık 30 milyar metreküp doğalgazı bin metreküpü 65 dolardan verecekti. 1 Ocak 2007'den itibaren de bin metreküp için 100 dolar talep ediyordu.
Aşkabat, İran'la yaptığı anlaşma çerçevesinde de 2018 yılına kadar yıllık 7 milyar metreküp doğalgaz vermeyi taahhüt etmişti. Türkmen lider ülkesinin Rusya'ya bağımlı olmasından memnun değildi. Yaşamış olsaydı bir kaç farklı alternatif doğal gaz boru hattı projesini hayata geçirmek için çalışacaktı. Bunlardan en önemlisi Avrupa Birliği'nin de desteğini alan Nabucco doğal gaz boru hattı projesi idi. Bu proje ile Türkmenistan Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaşacaktı.
Türkmenbaşı'nın önemli projelerinden biri de Özbekistan ve Tacikistan üzerinden geçerek Çin'e ulaşacak doğal gaz boru hattını hayata geçirmekti. Türkmenbaşı bu iki projeyi de Rusya ile yürütülen doğal gaz anlaşmalarında önemli bir kart olarak kullanıyordu.
Bütün soru bundan sonra Türkmen gazının ne tarafa akacağı ile ilgili. Bir tarafta Rusya eski bağlantıların devam etmesini isterken diğer tarafta bölgede daha aktif olmanın stratejilerini geliştiren ve Rusya'dan ağzı yanmış AB yer alıyor. Enerji açı dev ekonomi Çin de Orta Asya enerji kaynaklarından yeterince istifade edemediği kanaatinde. İran bölgede sıkışmış Türkmenistan'ın Türkiye en kolay geçiş hattında bulunmanın avantajı ile sürekli suyu yokuşa salıyor.
ABD'nin Türkmen doğalgazının Afganistan üzerinden açılmasını istediği biliniyor. Bunun yanında tüm Türkmenistan'da ne kadar doğal gaz olduğu da bilinmiyor. Bir çok yeni rezervlerin tahmin edildiği bölgede Türkmen Shtokman bölgesi bunların başında geliyor. Uzmanlara göre bu kadar büyük zenginliklere sahip bölgede Türkmenbaşı'ndan doğan güç boşluğunu kendi lehine çevirmek isteyen dış güçler uzun süren bir iktidar mücadelesi sergileyecek.
Türkmen gazı nereye akacak?
