Göz sağlığı, beslenme ve vitaminler

Günümüzde, bilhassa yaşlanma ile ortaya çıkan katarakt ve makular dejenerasyon (AMD) gibi görme sorunlarının önlenmesinde vitaminler, mineraller ve bazı bitkisel ürünlerin ne derecede yararlı olabilecekleri sık sık gündeme geliyor. Besinler ile göz sağlığı arasındaki ilişki yeni bir bilgi değil şüphesiz. A vitaminin göz sağlığı için yararları, kseroftalmi, gece körlüğü gibi durumların önlenmesinde etkili olabildiği eskiden beri bilinmektedir. Yaşlanmaya bağlı görme sorunlarında 'makular dejenerasyon' körlüğe yol açan en önemli nedenlerin başında gelmektedir. Çalışan yaşta hastalarda körlüğe yol açan 'diyabetik retinopati' gelişiminin de vitamin ve doğal ürünler ile yavaşlatılabileceği ileri sürülmektedir.

UZUN SÜRELİ ÇALIŞMA
Deney hayvanlarında yapılan çalışmalar birçok vitaminin ve mineralin eksikliği durumunda, katarakt veya retinal fonksiyon bozuklukları ortaya çıkabileceği yönünde. Ancak insanlar için bu hususun ne derecede geçerli olabileceği tartışılabilir. Sekiz farklı popülasyonda yürütülen gözlem çalışmalarının sonuçlarına göre, altı çalışmada multivitamin kullanımı ile katarakt gelişiminin azaldığı görülürken, ikisinde herhangi bir ilişki tespit edilememiştir. Bu çalışmaların bilimsel nitelikte (randomize ve plasebo kontrollü) olmaması nedeniyle, sonuçların sağlıklı yaşam için uygulanan başka yaklaşımlara (kullanılan diğer preparatlara) bağlı olarak da ortaya çıkabileceği göz önüne alınmalıdır. Bu tip çalışmaların sonuçlarının birkaç yıl içerisinde alınması mümkün değil, en az 10-15 yıl sürdürülmesi gerekir. Bu konuda literatürde yer alan tek klinik çalışma, Çin'de iyi beslenemeyen 65 ile 74 yaş aralığındaki gruplarda, beş yıllık süreçte multivitamin verilmesi ile katarakt gelişiminde gözlenen azalma. İtalya'da bin gönüllü üzerinde 10 yıldır sürdürülen bilimsel (randomize ve plasebo kontrollü) nitelikte bir klinik çalışmada, multivitamin desteğinin yaşa bağlı katarakt gelişimi üzerindeki etkisi incelenmektedir. Yürütülmekte olan benzer nitelikte diğer bazı çalışmaların sonuçları da beş 10 yıl içerisinde açıklandığında katarakt gelişiminde multivitaminlerin gerçekten etkisi konusunda daha somut bulgular sağlanabileceği ümit edilmektedir. Diğer taraftan, multivitaminlerin yaşa bağlı makular dejenerasyon gelişimini yavaşlatabileceği yönünde kanıt bulunmamaktadır. Bunun başlıca nedeni, kişilerin makular dejenerasyon belirtileri ortaya çıktıktan sonra önerilen multivitaminleri almaya başlaması. Dolayısıyla, herhangi bir önleyici etkinin söz konusu olup olmadığına karar verilebilmesi oldukça zor. Antioksidanlar ve göz sağlığına gelince... Oksidatif baskının göz retinası üzerinde katarakt ve dejeneratif değişikliklere yol açabileceği konusunda yeterli bulgu bulunmaktadır. Bu nedenle, göz sağlığının korunmasına yönelik olarak, yüksek oranda (günlük önerilen dozun iki 10 misli) C vitamini, E vitamini, karotenoitler ve çinko taşıyan antioksidan formülasyonlar pazarlanmaktadır. Yapılan çalışmalar; askorbik asit (500 mg), E vitamini (400 ünite), beta karoten (25 bin ünite), çinko (80 mg) ve yüksek doz çinkonun zararını önlemek üzere bakır (2 mg) taşıyan formülasyonların orta derecede 'yaşa bağlı makular dejenerasyon'un ilerlemesini belirgin bir şekilde yavaşlatabildiği ortaya konulmuştur.

RUTİN KONTROL GEREKLİ
Bağışıklık sistemini uyarıcı olarak pazarlanan antioksidan etkili mineral selenyum ise, yüksek dozlarda katarakt gelişimine yol açma riski bulunduğundan, düşük oranlarda yer almaktadır. Bu formülasyonun uzun süreli kullanımı ile söz konusu olabilecek riskler henüz tam olarak bilinmemektedir. Bu bakımdan bazı hususlara özellikle dikkat edilmesi yerinde olacaktır. Öncelikle bu formülasyonu kullananların diğer multivitamin ilaçlarını kesmesi doğru olacaktır. İhtiyaç duyulan vitaminleri taşıyan formülasyonlar alınabilir. Sigara içenlerin beta karoten taşımayan formülasyonları tercih etmesi gerekir. Diğer taraftan, bazı metabolik rahatsızlıkları bulunan kişilerde yukarıdaki formülasyonun kullanılması sırasında yan etkilerin takip edilmesi yerinde olacaktır... Diyabetlilerde çinkoya bağlı olarak glukoz toleransı gelişmesi söz konusu olabileceğinden; aspirin gibi kan sulandırıcıları alanlarda veya sık sık kan oturması veya lokal kanamalar görülebilen kişilerde yüksek dozda E vitamininin kanama riskini artırması nedeniyle; yüksek kolesterolü için ilaç alanlarda (statinler) formülasyonda bulunan yüksek miktarda E vitamininin iyi huylu kolesterolü (HDL) düşürmesi ve kolesterol ilaçlarının etkinliğini azaltması nedeniyle, düzenli kontrol yapılması doğru olacaktır. Önümüzdeki hafta bu konuyu incelemeye devam edeceğiz.