Efsane yaratan Türk bürokratlar
Onlar Türk Schindler'leri olarak tarihe adlarını yazdırdı. Yahudi soykırımına karşı dimdik ayakta duran Türk bürokratlar, pek çok Musevinin hayatını kurtardı.
Naziler, Yahudi soykırımına 9 Kasım 1938'de başlamıştı. "Toplumu arındırma" adı altında vahşetten nasibini alan yalnızca Yahudiler değil, başka milletlerden insanlar da olacaktı. 9 Kasım'da Almanya'da yaşayan Yahudilerin evlerine, işyerlerine ve ibadethanelerine düzenlenen saldırılar tarihe "Kristal gece" olarak geçti. Musevilerin tüm mal varlıklarına el konmasının yanında kaderleri toplama kamplarında sona eriyordu. Sokaklarda veya evlerinde sünnet muayenesi yapılan insanlar Musevi olarak tespit edilip, gaz odalarına gönderiliyordu. Devlet desteğini de arkalarına alan Türk diplomatlar ise Yahudileri kurtarmak için gönül birliği yaptı. Polonya'nın Auschwitz toplama kampına, birçok ülkeden Yahudiler ile birlikte, Türk Yahudileri  de gönderiliyordu. O zamanlarda Avrupa'da görev yapan bürokratlar ise kendilerini toplama kamplarını gezmeye ve Türk Yahudi aramaya adamıştı. Türk Schindler'lerinin arasında 20 bürokratın adı yer aldı. O dönemde Yahudilere yardımcı olan bürokratlar; Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu, Vichy Büyükelçisi Behiç Erkin, Berlin Büyükelçisi Saffet Arıkan, Atina Başkonsolosu İnayetullah Cemal Özkaya, Varna Başkonsolosu Burhan Işın, Marsilya Başkonsolosu Necdet Kent, Prag Başkonsolosu İrfan Sabitakça, Budapeşte Başkonsolosluğu yapan Pertev Şevki Kantemiz ve Abdülahat Birden, Köstence Başkonsolosuğu yapan Fuat Aktan ve Ragıp Rauf Arman, Hamburg Başkonsolosluğu yapan Kudret Erbey ve Galip Evren, Paris  Başkonsolosluğu yapan Cevdet Dülger, Fikret Şefik Özdoğancı, Namık Kemal Yolga, Bedii Arbel ve Mehmet Fuat Carım, Belgrad Başkonsolosu Firuzan Selçuk ve Rodos Başkonsolosu Selahattin Ülkümen'di.
ACI GERÇEK
Fransa, Belçika, Hollanda, İspanya ve İtalya'da soykırıma karşı bürokratların mücadelesi vardı. II. Dünya Savaşı'nda Yahudileri kurtaran üç Türk diplomat Dışişleri Bakanlığı'nca 15 Mayıs 2001 tarihinde "Üstün Hizmet Madalyası" na layık görüldü. Emekli Büyükelçi Necdet Kent, Marsilya'da toplama kampına giden bir trenden Türk kimliği vererek Musevileri kurtardığı için, emekli Büyükelçi Namık Kemal Yolga Paris'te Musevileri kurtardığı için ve emekli Konsolos Selahattin Ülkümen Rodos'ta  42 Musevi ailenin toplama kampına yollanmasını önlediği için madalya aldı. Büyükelçi Necdet Kent, 1941 ve 1944 yılları arasında Marsilya ve Grenoble'da Konsolos Yardımcısı olarak görev yapıyordu. Onun aktardıklarından tarihe geçenler ise, soykırımın acı gerçeğini yansıtıyor. İkinci Dünya Savaşı'nın başlarında Fransa'da yaşayan 300 bin Musevinin 10 bini Türk Musevisiydi. Nazi Almanyası, 1940 yılında Fransa'yı işgal ettiğinde, Türk Musevileri işgal altında olmayan Vichy kentine kaçmıştı. Necdet Kent, Musevi sığınmacılara o yıllarda sayısız Türk vatandaşı kimliği dağıtarak onları Nazi kamplarına gönderilmekten kurtardı. Paris'teki Türk Müslümanların camileri bile o dönemde bazı musevilere,  müslüman olduklarına dair belge veriyordu. Konsolosluk ise Musevi vatandaşların Türk belgelerini ve pasaportlarını hızla vermeye çalışıyordu. Yine o yıllarda Türk Musevi vatandaşları kurtarmak için konsolosluk görevlileri, günde üç defa gestapo karargahına gidiyordu. Bunun sebebi ise yakalanan Musevilerin, tren vagonlarına doldurularak Almanya'ya yollanıyor olmasıydı. Necdet Kent, bir seferinde trene bindirilen Musevilerle birlikte gitmiş ve onları kurtarmayı başarmıştı.
TÜRK KİMLİĞİ
Necdet Kent, kararlı tutumu sayesinde Nazi subayları tarafından trene bindirilen 80 Musevi kurtarılmış oldu. Konsolosluk yetkililerinden istasyona Musevilerin götürüldüğünü duyunca, derhal harekete geçerek istasyona gitmişti. Nazi subaylarının trene bindirilen Musevilerin Türk  olmasını önemsememesi üzerine Kent ve konsolosluk görevlisi Sidi İşcan trene binmişti. Treni daha sonra durduran Nazi subayları, bir hata olduğunu Kent ve İşcan'ın bu trende olmaması gerektiğini söyleyerek inmelerini istemişti. Kent ise, Hayvan taşınan vagonlarda toplama kampına seyahat eden Türk Musevileri yalnız bırakmayacağını söylemişti. Nazi subayları vagonlardaki hangi Musevilerin Türk olduğunu sorduğunda ise hepsinin Türk vatandaşı olduğunu belirten Kent sayesinde askerler Musevileri serbest bırakmak zorunda kalmıştı. Almanlar Rodos Adası'nı 1944 Haziran'ında işgal etti. O dönemde Rodos Türk Konsolosluğu görevini sürdüren Selahattin Ülkümen, 2 bin kişilik Musevi cemaatinden 42  Türk Musevi ailesini Auschwitz kampına gitmekten kurtarmıştı. Musevilere Türk kimliği veren Konsolos Ülkümen Naziler'de intikam duygusu uyandırmıştı. Türk konsolosluğunu bombalayan Naziler hem Ülkümen'in eşi Mihrinnisa hanımın hem de iki görevlinin hayatlarını kaybetmesine sebep olmuştu. Türk Musevileri, II. Dünya Savaşı sırasında atalarına yardım eden Türk bürokratları, 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi'ndeki bir bölümde anıyor. O yıllarda, Türk Yahudilerinin nasıl kurtarıldığını anlatan belgeler ve Türk bürokratlarının çabaları, yeni nesile bu müzede gösteriliyor. Müzede sayısız fotoğrafın yanı sıra, bürokratların madalyalarından plaketlerine ve pasaportlarına uzanan geniş bir yelpazede tarihe ışık tutuluyor.
Nazlı GÜVEN
|
