Petrol şoku

Petrol fiyatları dünya ekonomilerinin üzerine kabus gibi çöktü kaldı. ABD'de ham petrolün varil fiyatı 40 doların üzerinde seyrediyor. Bu nedenle sadece biz de değil, neredeyse tüm borsalarda hisseler baskı altında ve tahvil fiyatları düşüyor. Eğer fiyatlar böylesine yüksek düzeyde kalmaya devam ederse dünya ekonomilerindeki büyüme potansiyeli bundan kesinlikle olumsuz etkilenecektir.
Suudi Arabistan'ın petrol üretimini artırma çağrısına rağmen fiyatlarda arzulanan yumuşama bir türlü gelmiyor. Yumuşama bir yana 50 doların bile görülebileceğini söyleyenler var. Bu çok abartılı bir tahmin olabilir ancak gerçekçi olmasa bile insanları tedirgin etmeye yetiyor.
Çünkü petrol fiyatlarındaki artış mevsimsel olarak petrol talebinin düşmeye başladığı yılın ikinci çeyreğinde geldi. Şimdi herkes, "Talebin düşük olduğu ikinci çeyrekte fiyatlar böylesine artarsa, talebin mevsimsel olarak artmaya başladığı dördüncü çeyrekte ne olur?" diye sormaya başladı.
Ekonomiyi zorlaştırıyor
Gelişmeler yıllık 25 milyon tonluk tüketiminin çok büyük bir bölümünü ithal eden ve petrolde dışarı bağımlı bir ülke olan Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor. Artan petrol fiyatları ekonomi yönetiminin işini zorlaştırıyor. Petrol Ofisi Genel Müdürü Ertuğrul Tuncer, dün Reuters'e yaptığı açıklamada petrol fiyatlarında varil başına 5 dolarlık artışın Türkiye'nin yıllık ham petrol faturasını bir milyar dolar artırdığını söylemiş.
Eğer fiyatlar çok kısa bir süre içinde gerilemezse mevcut fiyatlarla ödemeler dengesine 1.5 milyar dolarlık hatta daha da fazla bir yük gelebilir. Bakın bizim gibi net petrol ithalatçısı olan ABD'ye. Dün açıklanan rakamlara göre Martta Amerikan dış ticaret açığı beklenenin çok üzerinde yüzde 9.1'lik rekor bir artış ile 46 milyar dolar oldu. ABD ekonomisinin yaşadığı boyutta olmasa da Türk ekonomisi de petrol fiyat şoku yiyebilir.
Olayın bir de enflasyon boyutu var. Eğer artan dış fiyatlara bağlı olarak içerde petrol fiyatları artırılırsa bu etkisini doğrudan ve dolaylı olarak çok kısa bir süre içinde fiyat endekslerinde gösterir. Türkiye uluslararası fiyat hareketlerine rağmen içeride fiyatları artırmayıp idare etme yoluna giderse o zaman akaryakıttan alınan vergiyi indirmek zorunda kalır. Bu da programın temel ayağı olan kamu maliyesine yük getirir.
Arabistan'dan iyi haber
Dünyanın en büyük petrol üretici konumundaki Suudi Arabistan'ın üretimi artırabileceğini açıklaması iyi bir haber. Suudiler kotaların günde en az 1.5 milyon varil artırılmasından yanalar. OPEC bu öneriyi 22-23 Mayısta tartışacak ve 3 Haziranda karara bağlayacak. O zamana kadar fiyat baskısı sürebilir.
Türkiye'nin petrol fiyatlarındaki bu trendi değiştirebilecek gücü yok. Böylesine önemli bir dış şokla karşılaştıktan sonra atılacak en akıllı adım ekonomiyi politik ya da ekonomik yeni diğer şoklardan uzak tutmak. Aksi takdirde örneğini son günlerde yaşadığımız gibi beklentiler hızla kötüye dönebilir.