Yeni bir stand-by mı?

IMF ile Şubat 2002'de imzaladığımız stand-by düzenlemesinin süresi 2005 başında sona eriyor. Sonrasında ne yapılacağı konusunda günlerdir yazılıp, çiziliyor. Üç olasılık var. Ya program sonrası izleme, ya ihtiyati stand-by ya da bildiğimiz ve yıllardır uyguladığımız normal stand-by.
Seçeneklerden birincisi yani program sonrası izleme en zayıf ilişkiyi temsil ediyor. Hükümet "Yeter artık, IMF'den kurtulalım" derse bu seçeneği kabul etmek zorunda. Bu yöntem herhangi yeni bir finansmanı içermiyor. Türkiye gibi IMF'den yüklü miktarda kredi kullanan Kore ve Endonezya gibi ülkelerde kullanıldı. Eğer bu yol seçilirse IMF yılda birkaç defa Türkiye'ye gelecek, gerekli uyarılarını yapacak ancak ortada bir kredi olmadığı için bu uyarılar çok etkili olmayacak.
İhtiyati stand-by'da ise işin içine para ve takip edilmesi gereken kriterler giriyor. Ortada bağlayıcı bir anlaşma ve bu anlaşma çerçevesinde yapılacak gözden geçirmeler olacak. Ancak her gözden geçirmenin ardından kredi diliminin serbest bırakılması yerine ülkenin ihtiyacı olduğunda finansman sağlanacak. Bu yöntem Brezilya ve AB'ye yeni üye olan bazı doğu Avrupa ülkelerinde uygulandı.
Üçüncü seçenek ise daha önce 18 defa imzaladığımız ancak hiçbirini şu ana kadar tamamlayamadığımız stand-by. Süresi üç yılı geçmeyen bir stand-by ile Türkiye'ye taze finansman sağlanacak.
IMF'yi ve Türkiye'yi yakından izleyenlere göre mevcut koşullarda en olası yol üçüncüsü, yani yeni bir stand-by. İster ihtiyati ister normal stand-by olsun Türkiye'nin yapması gereken belli: IMF'ye yüklü borç geri ödemelerinin yapılacağı 2005 ve 2006 yıllarını kapsayacak yeni bir anlaşma. Amaç borç ödemelerini döndürebilecek dış finansmanı hem IMF'den hem de IMF'nin desteği ile uluslararası piyasalardan sağlayabilmek. Türkiye 18.4 milyar dolarlık 2002 stand-by'ı kapsamında şu ana kadar IMF'den 15.9 milyarlık kredi kullandı. Eğer bir aksilik olmazsa geri kalan dilimler de 2005 Şubatına kadar kullandırılacak. Bu arada IMF'ye olan geri ödemeler de düzenli olarak yapılıyor. Geri ödeme programının yeniden takvimlendirilmesi ile bu yıl için ciddi bir rahatlama sağlanmıştı ancak gelecek iki yıla düşen geri ödeme miktarları hala ciddi boyutlarda.
Türkiye IMF'ye 2005'te 8 milyar ve 2006'da ise 11 milyar dolar geri ödeyecek. Bunların yanı sıra bir de IMF harici borç servisi var. İşte bu tablo 2005 ve sonrasını planlarken Türkiye'yi stand-by'ı ciddi bir olasılık olarak düşünmeye zorluyor. Türkiye bu geri ödemeleri yapabilmek için bir yerlerden kaynak yaratmak zorunda. İçeride yapılacak özelleştirmeler ya da varlık satışlarıyla bu işi yapmak çok zor. ABD'den sağlanabilecek 8.5 milyar dolarlık kredi bir kaynak olabilir ama karşılığında Washington'un siyasi şartlarının kabul edilmesi lazım. AB'nin bir adres olması pek mümkün görülmüyor. O halde geriye bu işe zaten olumlu bakan IMF'den başka adres kalmıyor.
IMF bu işe gönüllü olur diyoruz çünkü milyarlarca dolar alacağının ve itibarının tehlikeye girmesini istemez. Bu durumda tek zorluk, IMF'den kurtulma vaadiyle iktidara gelen hükümetin "kurtulmak" bir yana ekonomiyi 2 yıl daha IMF ile götürecek olmasını halka ve tabanına anlatması gibi bir zorluk kalıyor. Bu da hükümet olmanın cilvesi...