Dövizde neler oluyor?

Telefonlar yine çalışmaya başladı. Herkes soruyor "dolarda ne oluyor" diye. Yetkililer "Dalgalı kur sisteminde dövizin fiyatı artar da iner de. Dolayısıyla anormal birşey yok" diyorlar ama neresinden bakarsınız bakın son bir haftada Türk Lirası yüzde 13 dolayında değer yitirdi.
Dün görüştüğüm Ankara'daki ekonomi yetkilileri bu hareketin ardındaki en önemli nedenin ABD Merkez Bankasının muhtemel faiz artışını öngören yabancı sermayenin Türkiye gibi bazı ülkelerden çıkması olduğunu söylüyorlar. Eğer bu tür bir trend varsa "ABD faiz artışı bizi etkilemez" şeklindeki inanış yanlış çıkmış oldu. FED, faizleri Mayıs başındaki toplantısında artırmak yerine daha ileride yapacağı toplantıları da bekleyebilir. Bu durumda gelişmekte olan piyasalar üzerindeki faiz baskısı bir süre daha devam edebilir.
Doları yukarı iten ikinci gelişme ise son aylarda dövizde pozisyon açan irili ufaklı bazı bankaların süratle kapanmak istemeleri oldu. Bu bankaların son bir haftalık dönemde bir miktar kapandıkları tahmin ediliyor ancak bu trend bir süre daha devam edebilir.
Kredilere karşı tedbir
Piyasanın üzerinde durduğu cari işlemler açığındaki genişleme ise ekonomi yönetiminin nedenler listesinde daha alt sırada yer alıyor. Ankara'daki yetkililer Ocakta yüksek açık çıkmasının beklentileri dahilinde olduğunu ve hatta Şubat ve Martta da benzer rakamların gelebileceğini ancak dalgalı kur rejiminde bunun sorun olmayacağını söylüyorlar.
Merkez Bankası'nın bu konudaki yaklaşımı biliyoruz: "Eğer cari dengede böyle bir açık varsa kur yerini değiştirir ve yeni bir dengeye kavuşulur."
Bunun da ötesinde bankanın yaptığı son açıklamalarda cari işlemler açığının rahatsız edici boyutlara ulaşmasının önüne geçilmesi için maliye politikası tarafında birşeyler yapılması gerektiği vurgulandı. Bu çerçevede, örneğin, tüketici kredilerindeki hızlı artışın yavaşlatılması için Maliye ve BDDK'nın harekete geçmesi gerekebilir.
Piyasadaki hareketi açıklayacak diğer bir gelişme ise 2005 Şubat sonunda sona erecek IMF stand-by programının sonrasına ilişkin belirsizlik. Hükümet yetkilileri bu belirsizliğin yaz ortasında giderileceğini söylüyorlar. Başbakan Erdoğan, Almanya'da yaptığı açıklamada IMF ile devam eden ilişkinin 2005 sonu itibariyle bitmesine imkan verecek bir düzeye gelmeyi amaçladıklarını söyledi. Normalde program 2005 Şubat sonunda bitiyor. Eğer bir dil sürçmesi yoksa Erdoğan'ın sözlerinden anlaşmanın yaklaşık bir yıl daha uzatılabileceği gibi bir sinyal de alınabilir.
Hükümetin bu belirsizliği mümkün olan en kısa sürede gidermesi piyasaları da rahatlatacaktır. Bu nedenle kurdaki artış frenlenemezse hükümetin bu açıklamayı yaz ortasını beklemeden yapabileceğini düşünüyorum.
Gelelim Merkez Bankası tarafına. Kurların artması karşısında Merkez piyasaya girerek doğrudan müdahale eder mi? Merkez Bankasının bizim bilmediğimiz bir volatilite hesaplama yöntemi var.
Eğer bu hesaplamaya gore piyasada yüksek volatilite varsa banka döviz satarak piyasaya doğrudan müdahale edecektir. Dolayısıyla önümüzdeki günlerde böyle bir müdahale sürpriz olarak görülmemeli.