Türkiye ekonomisi, krizlere giren çıkmaz yolda, yıllarca "İstim arkadan gelsin" anlayışı ile yönetildi. Kamu mali disiplini ihmal edildi, Merkez Bankası kaynakları kullanıldı, olmadı kamu bankalarındaki mevduata el atıldı. Yapısal çözümler hep ötelendi... 1999 yılında IMF ile başlayan, 2000 ve 2001 krizleri ile revize edilen program, bir zihniyet değişikliğinin de habercisi oldu. "Devlet, kaynağını bulmadan hiçbir taahhüt altına girmeyecek!" denildi. 16 Kasım 2002'de işe başlayan AK Parti iktidarı, "IMF Sendromu"ndan kurtulmak aylarca çabaladı. Başka çare olmadığını görünce güven tazeledi ve doğruları yaptı. IMF desteği, Irak Savaşı'nın kısa sürmesi, kurların yardımı, güçlü tek parti iktidarının kararlılığı sayesinde bugünlere geldik. Şimdi tarihi bir sınavın eşiğindeyiz. Çünkü, iktidarın "sosyal politika uygulama" iddiası, uyum sağlanması zor bir dönemin kapısını aralıyor. "Kaynağı bulduktan sonra, düşük gelir gruplarına transfere IMF bir şey demez" gerekçesi ile yola çıkılıyor. Sonra, birbiri ardına gelir artırıcı harcama kısıcı tedbir alınması gerekebiliyor.
Bu bir ilk Yakın ekonomi tarihinde bir hükümet, bütçe çıkardıktan çok kısa süre sonra, ödenekleri yasayla iptal yoluna gidiyor. Asgari ücrete, SSK ve Bağ Kur emekli aylıklarına yapılan zam, ekonomi bürokratlarını zorladı. Başbakan'ın, "Emir demiri keser" tutumu karşısında bakanlar duramayınca, bürokratlara da formül üretmek düştü. Uyumlu çalışma denilen şey, farklı kurumlardaki bürokratları bir gece toplayıp, hatalı siyasi kararlara, doğru çözüm üretmelerini bekleme sürecine dönüştü. ATV'de yayınlanan "Ankara'da SABAH" programında konuk ettiğimiz Devlet Bakanı Babacan 3.5 katrilyon liranın finansmanı konusunda hiç de tedirgin değil. "Başbakanımız, zam kararından 60 saniye sonra kaynağını da gösterdi" görüşünde.
İlginç tartışma "Sosyal dengeyi kurma" zamları bir süredir görünmeyen bazı gerçekleri de gün ışığına çıkardı. Programın son yılını kazasız belasız atlatmak isteyen IMF, Ankara Temsilciliği aralığıyla cılız bir uyarı yapmakla yetindi: "Ek önlem gerekebilir" dedi. Kur politikasında proaktif olmadığı için Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen'in eleştiri oklarına hedef olan ancak Başbakan Tayyip Erdoğan ve Devlet Bakanı Babacan'ın himayesine alınan Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti ise dışarıdan hatırlatmada bulundu. Gelirler politikasından, enflasyonist baskıdan söz etti. Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener'le yakın çalışma sergileyen DPT'ciler de doğruları söyleyen ama yaptıramayan duruma düştü. Son analizde DPT ve Maliye oturup hesap çıkardı ve şu sonuca vardı: "Devletin yatırım ve cari harcamaları, transfer harcamalarına göre talep üzerinde daha fazla baskı yaratmaktadır."
Bakalım ikna olacak mı? 7. gözden geçirme için Ocak ayına randevu verilen IMF, yılın ilk günlerinde musluklar açılınca, Ankara'yı kontrol etme telaşına düştü. Ön incelemede IMF geçer not vermezse Başbakan Tayyip Erdoğan'ın, 26 Ocak'taki Washington seyahati biraz sancılı geçecek. Bunu gören kurmay kadro, "Eğer vergi ve zam olmayacaksa, tek çare mevcut ödenekleri kesmek" dedi. Bakanların, "2003 yılındaki gibi ödeneklere blokaj getirelim" önerisi, "IMF bununla ikna olmaz" uyarısıyla karşılaştı.
2003 de sıkıntılı Son yıllarda ilk kez bir hükümet, bütçe başta olmak üzere ilan ettiği ekonomik hedeflere ulaşma becerisi sergiledi. Bu gerçeği taraflı tarafsız herkes alkışlıyor. Ama madalyonun öbürü yüzünü de görmek gerekiyor. Aslında 2003 Bütçe sonuçları da ucu ucuna tutturuluyor. Maliye Bakanlığı, geçici verileri çıkardı. Etkili bir bürokrat bu tabloyu şöyle anlattı: "Harcamalar, planlamanın 1 katrilyon lira altında kalacak. Ancak gelirler de beklentilerin altında. Dünya petrol fiyatlarındaki artışa karşın, akaryakıt pompa fiyatları artırılmadı. Bunun yerine Özel Tüketim Vergisi payları aşağı çekildi. Enflasyon hedefine ulaşılması için gelir hedefinden taviz verildi. Ayrıca, elektrik ve doğalgaz gibi ürünlere zam yapılmadı. 2003 Bütçesi'ni IMF'ye söz verildiği gibi sonuçlandırmak için aralıktaki bir çok harcama frenlendi."
2004 için beklentiler Bu yılın yol haritasına gelince... Hazine Müsteşarı İbrahim Çanakcı'nın penceresinden önümüzdeki günlere bakmak yararlı olabilir. Vitrine çıkmayı sevmeyen, güçlü teknisyen kimliğini tercih eden Çanakcı, şu profili çiziyor:
* 30 yıl vadeli tahvil ihracında Türkiye'ye duyulan güven, gelecek açısından bir gösterge.
* IMF ile asıl görüşmeler Şubat'ta yapılacak. Bu haftaki temasların sorunsuz atlatılması için gereken önlemler alındı.
* Doğrudan yabancı sermaye, kısa vadede sonuç alınacak konu değil. IMF ve Dünya Bankası öncülüğünde düzenlenen, uluslararası şirket yöneticilerinin katılacağı 15 Mart'taki toplantı Türkiye için yeni fırsatlar yaratacak.
* 2004 yılı finansman programı ve mali sektöre yönelik mesajlar için Bankalar Birliği ile biraraya gelinecek. Sözün özü... 2004'te sürprizlere hazırlıklı olmak gerekecek...
