Çocukları okula sağlıklı hazırlamanın yolları

Çocuğumuz doğar doğmaz, onun büyümesini heyecanla izlemeye başlıyoruz. Bebekken uykusunu aldı mı ya da yeterince yemek yedi mi diye endişeleniyoruz. Çocuğumuz okul çağına geldiğinde ise endişelerimiz de değişiyor. Bu dönemde içimizi kemiren başlıca sorulardan biri şu oluyor: "Çocuğum, yıllardır aynı önlüğü giyiyor. Yoksa büyümüyor mu? Boyu arkadaşlarından kısa kalabilir mi?" Acıbadem Kadıköy Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Büyüme ve Ergenlik Merkezi'nden Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, bu sorunun cevabını verdi. Ayrıca, çocukların sağlıklı büyüyüp büyümediklerini nasıl anlayabileceğimizi anlattı.

Çocuğunuz her yıl aynı formayı giyiyorsa dikkat!

Çocuğunuzun boyunun ne kadar uzadığını, okul formasının ölçüsüne bakıp anlayabilirsiniz. Eğer her yıl aynı formayı giyiyorsa; büyüme hızı yetersizdir!

* Eğer çocuğumuzun boyu kısaysa endişelenmeli miyiz? Bir çocuk 3 yıl boyunca aynı önlüğü giyiyorsa, bu onun boyunun uzamadığı anlamına gelir mi?
Bir çocuk yıllar içinde kıyafet değiştirmiyorsa, akranları büyüdüğü halde kendisi sıralamada geriye düşüyorsa; aile bunu bir uyarı olarak kabul etemelidir. Aileler çocuklarının boyunun uzamadığını, onların kıyafetlerinden anlar. Burada yapılan en büyük hata; anne ve babaya kendi boylarını örnek göstererek, "Siz kısasınız. Çocuğunuzun boyu da size yakın olacaktır" demektir.

BESLENME ÇOK ÖNEMLİ!
* Çocuklarda büyüme geriliği neden ortaya çıkıyor?
Büyüme geriliği; beslenme bozuklukları, hormonal nedenler, ailevi nedenler ve kronik hastalıklar gibi değişik sebeplerden kaynaklanabilir.

* Bir çocuğun boyunun normal olduğu, nasıl anlaşılır?
Boy uzunluğunun değerlendirilmesinde kullanılan ölçü; o andaki boyun hangi büyüme eğrisi diliminde olduğu ve büyüme hızıdır. Kısa boy; çıplak ayakla ölçülen boyun, o yaş ve cinse göre normal büyüme eğrilerinin alt sınırlarında olmasıdır. Yıllık boy artışının yaşa göre normalden az olması durumunda, çocuğun büyüme hızı yetersiz olarak değerlendirilir.

* Çocuklarda boyun yılda kaç santimetre uzaması gerekir?
Yıllık büyüme hızı 1-2 yaşları arasında arasında yılda 12 santim, daha sonra ise yılda 5-6 santimdir. Bir çocuk, ergenlik öncesinde yılda 5 santimden az büyüyor, takip edildiği büyüme eğrilerinde aynı çizgide devam edemiyor ve alt çizgiye düşüyorsa, sorun var demektir. Böyle bir çocuğun durumunun tetkik edilmesi gerekir. Hekimler büyüme geriliği vakalarında önce çocuğun beslenme durumunun normal olup olmadığını inceler. Çocukta beslenme yetersizliği veya kronik bir hastalık olmadığını saptadıktan sonra, hormonal inceleme yaparlar. Boyla ilişkili hormonlar büyüme hormonu, tiroit hormonu ve ergenlik döneminde seks hormonları dediğimiz kızlardaki östrojen ile erkeklerdeki testosteron hormonudur.

* Çocukların ayakkabılarının, forma veya önlüklerinin ölçüsünün her yıl değişmesi normal mi? Ne kadar zamanda değişmesi normal?
Çocukların ayaklarının büyümesi ve forma değiştirmeleri normaldir. Erkeklerde 12, kızlarda ise 10 yaşında başlayan ergenlik dönemine kadar; çocukların ayaklarında hızlı büyüme gözlenir. Ergenlik döneminden sonra ise ayaklardaki büyüme yavaşlar ve bu kez bacaklarda ve gövdede hızlı bir büyüme gözlenmeye başlar. Ergenlik döneminin sona ermesine yani kızlarda 12, erkeklerde ise 16 yaşa basıncaya kadar; sık sık forma değişiklikleri görülebilmektedir.

Eğrinin neresinde?
Çocuklara boy ölçümü yapılırken, boylarının yaşlarına uygun olan büyüme eğrisinin neresinde olduğuna bakılıyor. Değerler normalin altındaysa, çocuğun büyüme hızının yetersiz olduğu anlaşılıyor.

Genetik kadar iklim de etkiler
Çocuklar kesinlikle kendileriyle aynı yaşta olan uzun boylu akranları ile kıyaslanmalıdır. Anne ve babanın boyu, çocuğun boyunun belirlenmesinde sadece bir faktördür. Beslenme durumu, ergenliğe girme yaşı, ergenlik süresi, ırkı ve hatta yaşadığı ülkenin iklimi bile; çocuğun boyunun uzunluğunu etkileyebilen faktörlerdir.