Zirve Tüpraş'ın

İş dergisi Fortune'nin Türkiye 500 çalışmasına göre, 500 şirketin toplam net satışı 337 milyar YTL olurken, listede birinciliği Tüpraş aldı.

Fortune 500'ün Türkiye'deki ilk sonuçları, Fortune Türkiye Yayın Yönetmeni Murat Sabuncu, Fortune 500 Editörü Kenan Şanlı ve Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval'in katılımıyla düzenlenen toplantıda kamuoyuna açıklandı.

Fortune Türkiye 500 çalışması, imalat, ticaret, hizmet ve inşaat sektörlerini kapsıyor. Doç. Dr. Melih Baş'ın akademik gözetiminde hazırlanan çalışma, veri toplama ve işleme şirketi Dun & Bradstreet'in (D&B) Türkiye Temsilcisi Finar'ın uzmanlığında yürütüldü.

Ana ölçütün "net satışlar" olduğu sıralamada, "dönem sonu net karı (zararı)", "toplam aktifler" ve "öz kaynaklar" gibi Fortune 500 ölçütleri de yer aldı. Fortune Türkiye 500 içerisinde ayrıca "ihracat" ölçütü de bulunuyor. Çalışmada, Borsa şirketleri için "piyasa değeri", "hisse başına kar" ve "yatırımcı karlılığı" gibi ölçümlemelere de yer verildi.

Fortune 500 şirketlerinin 2007 yılı net karları 20 milyar YTL, ihracatları 77 milyar YTL, toplam aktifleri 304 milyar YTL ve satış gelirleri de, önceki yıla göre ortalama yüzde 22 artarak 337 milyar YTL'ye yükseldi. Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerin net satış gelirlerinin toplamı, TÜİK'in üretim yöntemine göre GSMH olarak yayınladığı rakama bölününce, üçte biri aşan bir oran söz konusu oluyor.

2007 yılında 22 milyar 527 milyon YTL net satış geliriyle Tüpraş, Türkiye'nin "en büyük" şirketi oldu. Özelleştirmeden Koç Grubu tarafından satın alınan Tüpraş'ın, Fortune 500'de yer alan şirketlerin toplam satış gelirleri içerisinde aldığı pay ise yaklaşık yüzde 6,7 oldu. Tüpraş, geçen yıl satışlarını yüzde 6,5 oranında artırdı.

2. SIRADAKİ TEDAŞ, FORTUNE 500'ÜN EN FAZLA ZARAR EDEN ŞİRKETİ

Çalışmaya göre, 15 milyar YTL satış geliriyle listede 2. sırada yer alan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ise bu gelirine rağmen, 956,5 milyon YTL zararla Fortune 500'ün en fazla zarar eden şirketi oldu.

Fortune 500 listesinde geçen yıl satış geliri gerilemesine rağmen 3.'lüğü Petrol Ofisi aldı. Listede 4. sırada yer alan Türk Telekom ise, geçen yıl yüzde 22,5 oranında büyüyerek satışlarını 9 milyar 232 milyon YTL'ye çıkardı. Shell & Turcas Petrol A.Ş'nin 5. olduğu Fortune 500 sıralamasında 6. sırayı Turkcell, 7. sırayı Ford Otosan, 8. sırayı Enka, 9. sırayı Opet ve 10. sırayı Arçelik aldı.

Fortune 500'de ilk 10 sıranın 5'ini petrol ve bu maddenin yakıt olarak kullanıldığı otomobil üreten şirketler aldı. İlk 10 şirket 104 milyar YTL gelirle toplam satışların üçte birine yakınını, sıralamadaki ilk 50 şirket ise 205 milyar YTL satış geliriyle toplam satışların yaklaşık üçte ikisini gerçekleştirdi.

İhracatta da ilk sırayı 4 milyar 688 milyon YTL ile Tüpraş aldı. Ford Otosan, geçen yıl ihracatını yüzde 25 civarında artırarak 4 milyar 480 milyon YTL'ye çıkararak, Türkiye'nin en fazla ihracat yapan kuruluşu sıralamasında 2. oldu. Ford Otosan'ı 3 milyar 793 milyon YTL ihracatla Arçelik izledi.

İhracata göre sıralamada ilk 3 sırayı Koç şirketleri paylaştı. Koç şirketlerinin ardından ihracatta 4. sırayı 3 milyar 465 milyon YTL ile Vestel aldı.

Net satış gelirine göre yapılan listeye 405. sıradan giren Tekofaks Elektronik Sanayi Mümessillik ve Ticaret A.Ş, ihracatını en fazla artıran şirket oldu. İhracatını geçen yıl en fazla artıranlar listesinde 2. sırayı ise net satış gelirinde 370. sırada yer alan As Çimento aldı.

TÜRK TELEKOM, EN FAZLA KAR SAĞLAYAN ŞİRKET OLDU

Çalışmaya göre, Türk Telekom, 2,5 milyar YTL ile geçen yıl en fazla kar sağlayan Fortune 500 şirketi oldu. Turkcell ise 1 milyar 758 milyon YTL ile en fazla kar elde eden 2. şirket oldu. En fazla kar elde edenler listesinin ilk 2 sırasını haberleşme hizmetleri sektörü alırken, 3. ve 4. sırayı petrol şirketleri aldı.

Satış ve ihracatta 1. olan Tüpraş, 1 milyar 298 milyon YTL ile kar sıralamasında 3. şirket olurken, 775 milyon YTL ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı en fazla kar edenler listesinde 4. sırayı aldı. Enka İnşaat ise 747 milyon YTL ile en fazla kar açıklayan 5. şirket oldu.

En fazla zarar eden şirketler sıralamasında ise ilk 2 sırayı kamu şirketleri aldı. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. 956 milyon 574 bin YTL ile en fazla zarar eden şirket olurken, bunu 421 milyon 472 bin YTL zararla Türkiye Taşkömürü Kurumu izledi.

Çalışmada, özkaynaklara göre yapılan sıralamada Elektrik Üretimi A.Ş, 12 milyar 603 milyon YTL ile ilk sırada yer aldı. 2. sırayı Turkcell, 3. sırayı Türk Telekom aldı.

2007 sonu itibarıyla 776 bin 869 kişi istihdam eden Fortune 500 şirketlerinin çalışan sayısına göre sıralamasında Enka, 46 bin çalışanla listede ilk sırada yer aldı. 40 bin 800 çalışanla Türk Telekom 2'inci, 30 bin çalışanla Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş 3'üncü, 19 bin 825 çalışanla Türkiye Şeker Fabrikaları 4'üncü oldu.

Fortune 500 çalışması içerisinde yer alan şirketlerin illere göre dağılımında İstanbul, 251 şirket ile ilk sırada yer aldı. 197,4 milyar YTL net satış geliri bulunan İstanbul şirketleri, satışlardan yüzde 58,5 oranında pay aldı.

İstanbul'u 41 şirketle izleyen Ankara şirketlerinin satışlardan aldığı pay ise yüzde 13,2. 36 şirketle 3. sırada yer alan İzmir'in toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 4,2. 29 şirketle Bursa, listede en fazla şirketi bulunan 4. il durumunda iken, toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 2,4.

KOÇ GRUBU, AÇIK ARA ÖNDE

Fortune 500 çalışmasına gruplar veya holdingler bazında bakıldığında Koç Grubu, açık ara önde yer alıyor. 14 şirketle sıralamaya ağırlığını koyan Koç Grubu, satışlardan aldığı yüzde 17,5 payla en büyük grup oldu.

Satışlardan aldığı pay itibarıyla Koç Grubunun en yakın takipçisi ise listeye 7 şirketle giren ve satışlardan yüzde 4,7 pay alan Doğan Grubu oldu. İlk 10'a da "damgasını vuran" Koç Grubu, ilk 10 içerisinde 4 şirketle yer aldı.

Listede 11 şirketi bulunan Sabancı Grubunun toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 2,6 düzeyinde oldu. Ülker Grubu ise, 16 şirketle Fortune 500 içerisinde en fazla şirketi bulunan grup oldu. Ülker Grubu şirketlerinin toplam satışlardan aldığı pay yüzde 2,5 düzeyinde gerçekleşti. Listede Oyak Grubundan 10 ve Boydak Grubundan 8 şirket yer aldı.

Fortune 500 listesine giren şirketlerin ilk 53'ünün 1 milyar YTL'nin üzerinde satışa ulaşabildiği belirtilen çalışmada, şu görüşlere yer verildi:

"Bu şirketlerin ciddi bir büyüklüğe sahip olduğunu söylemek olanaklı, ancak bunların da dünya şirketleriyle karşılaştırıldığında yeterince büyük olmadığı ortaya çıkıyor. Örneğin, Türkiye'nin en büyük şirketi olan Tüpraş'ın net satış geliri olan 22 milyar 527 milyon YTL'yi Fortune Amerika 500 listesinde birinci sırada yer alan Wal-Mart Stores'in net satışlar geliri, yani 378 milyar 799 milyon dolar ile oranlarsak, Türkiye'deki büyüklüklerin yeterli olmadığı net bir şekilde ortaya çıkıyor. Türkiye'nin 500 büyük şirketinin toplamı bile bir Wal-Mart etmiyor. Türkiye'nin en büyük 500 şirketinin toplam satışları yaklaşık 291 milyar dolar ile Fortune Amerika'nın 1.'si Wal-Mart Stores'in net satış gelirlerinin yüzde 76,8'i kadar ancak olabiliyor."

"ŞİRKETLERİN CİROSU GSYİH'NİN YÜZDE 39,4'ÜNE TEKABÜL EDİYOR''

Çalışmanın tanıtımı dolayısıyla düzenlenen toplantıda konuşan Fortune Türkiye Yayın Yönetmeni Murat Sabuncu, çalışmanın yaklaşık 7 ay sürdüğünü ifade ederek, bazı şirketlerin verilerini eksiksiz olarak paylaşmadığı için listede yer almadığını, adını gizlemek isteyen, ancak bilgilerini paylaşan şirketlere çalışmada yer verilmediğini, söz konusu ölçütleri eksiksiz gönderen şirketlerin dikkate alındığını söyledi.

Fortune 500 Editörü Kenan Şanlı da, çalışmanın, kamu-özel ayırımı yapmadan finans dışındaki tüm şirketleri kapsadığını belirterek, Fortune 500'deki şirketlerin cirosunun GSYİH'in yüzde 39,4'üne tekabül ettiğini kaydetti.

"BİR ŞİRKETİMİZDE AKTİF VE PASİFİN TUTMADIĞINI GÖRDÜK"

Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval ise kurumsal yönetişim ilkelerine, bilgi paylaşımına ve şeffaflığa verdikleri önem nedeniyle söz konusu ölçütlerde ısrarcı olduklarını ifade ederek, çalışmaya "şeffaflığı benimseyen Türkiye'nin listesi" diyebileceklerini söyledi.

Seval, çalışma için bin 854 şirkete ulaşıldığını, 14 kişinin görev yaptığını ve 2 bin 129 saat çalışıldığını, olumsuz yanıt vererek çalışmaya katılmak istemediğini belirten şirketlerin oranının yüzde 35 olduğunu söyledi.

Seval, "İstenilen bilgileri verme konusunda şirketlerin çeşitli endişeleri var. 'Rakiplerim, bayilerim, müşterilerim bu kadar karım olduğunu öğrenirse' gibi endişeler var" diye konuştu.

Çalışmayı yaparken, çıtayı "50 milyon YTL ve üzeri ciro" olarak belirlediklerini, ancak 89,5 milyon YTL'den başladıklarını ifade eden Seval, önümüzdeki yıllarda finans sektörünü de çalışmaya dahil etmeyi düşündüklerini kaydetti.

Türkiye'de küçük ölçekli işletmelerde yüzde 5-7 oranında aktif ve pasifin tutmadığını belirten Seval, "Büyük bir şirkette ise bunu ilk kez gördük. Bir şirketimizde aktif ve pasifin tutmadığını, orada mali müşavirin imzası olduğunu gördük" şeklinde konuştu.

Çalışmaya "üretici şirket" kapsamında değerlendirilen İhlas ve Petkim hariç holding şirketlerini dahil etmediklerini bildiren Seval, bir soru üzerine de, "Ekonomi iyiye gittiği zaman 100 şirketten 50'si bize kar-zarar bilançosunu verir. Ekonomi kötüye gittiği zaman ise bu oran yüzde 30'a düşer" dedi.

ABD'de yayımlanan Fortune, 1955 yılından bu yana "Fortune 500" markasıyla ABD ve dünyanın en büyük şirketlerini açıklıyor.

(AA)