Çalışma hayatına yeni düzenleme

Sendikalar ile Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt kanunlarında değişiklik öngören yasa teklifi, TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda kabul edildi.

Teklif, işçi ve işveren sendikaları ile konfederasyonların kuruluşu, yönetimi, işleyişi, denetlenmesi ile çalışma ve örgütlenme esaslarını belirlemek, üyelerinin temel hak ve hürriyetleri gözetilerek çalışma ilişkilerinde ekonomik, sosyal hak ve çıkarlarının korunması ve geliştirilmesine ilişkin esasları düzenliyor.

Teklife göre, sendikalar, en az 7 kişinin bir araya gelmesiyle oluşturulabilecek. ''İşveren Vekili'' tanımına açıklık getiriliyor. İşveren adına hareket eden ve işin, iş yerinin ve işletmenin yönetimine görev alan kimselerde tüzel kişiliğine olmayan kamu kuruluşları adına işletmenin bütününü sevk ve idareye yetkili olanlar işveren vekili sayılacak. Sendikalar, tüzüklerinde belirtmek kaydıyla bölge şubeleri kurabilecek.

Sendika üyeliğinde noter şartı kaldırılıyor.

İş yerinde veya işletmede yürürlükte bulunan bir toplu iş sözleşmesinin bulunması veya yeni dönem yetki prosedürünün başlaması halinde tespit edilecek iş kolu değişikliğinin bir sonraki dönem için geçerli olacağı, iş kolu tespitlerinin yetki işlemlerinde bekletici sebep sayılmayacağı öngörülerek toplu iş sözleşmesi sistemine işlerlik kazandırılıyor.

Sendika genel kurulları, şube açmak veya sendika şubesinin faaliyet sahasındaki iş yerinde üye sayısının 250'inin altına düşmesi halinde şubenin kapatılması için sendika yönetim kuruluna yetki verebilecek.

Sendika kuruculuğu için Türk vatandaşı olma şartı kaldırılıyor. Sendika kurucusu olabilmek için;medeni hakları kullanmaya ehil ve sendikaların kurulacağı iş kolunda fiilen çalışır olmak, Türkçe okur-yazar olmak, TCK'da belirtilen sürelerde kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine, Anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlar ile casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, görevi kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkumiyetin bulunmaması şartı aranacak.

Sendika ve konfederasyonların kuruluşu sırasında uyacakları esaslar, faaliyetlerinin durdurulması ve kapatılması yeniden düzenleniyor. Sendika ve konfederasyonların tüzükleri Anayasada belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamayacak. Sendika ve konfederasyonların Tüzük ya da diğer belgelerde kanuna aykırılık tespit edilmesi ya da kuruluş koşullarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde, eksikliklerin bir ay içinde tamamlanması istenecek.

Tamamlanmadığı takdirde sendika ve konfederasyonun faaliyetinin durdurulması için iş mahkemesine başvurulacak.

Mahkeme, kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için 60 günü aşmayan süre verecek. Bu sürenin sonunda tüzük ve belgeler kanuna uygun hale getirilmemişse, sendika veya konfederasyonun kapatılmasına karar verilecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, sendika ve konfederasyonlar için birer sicil kaydı tutacak.

Tüzük değişikliği ve sendikanın feshi durumlarında, üye veya delege tam sayısının yarıdan bir fazlasından az sayıyla karar alınamayacak.

Sendika, federasyon ve konfederasyonların zorunlu organlarına seçilebilmek için aranan fiilen çalışma veya çalışmama koşulu sendikaların kuruluş kararlarına bağlı olacak, usul ve esasları tüzüklerinde belirtilecek.

Yönetim, denetleme ve disiplin kurullarının faaliyet, görev, yetki ve üye sayıları sendika veya konfederasyon tüzüklerince belirlenecek. Kurul üyelerinin sayıları sendika ve şube kurulları için en az 3, üst kurulları için en az 5 olacak.

Sendikalara üye olmada aranan yaş sınırı 16'dan 15'e çekiliyor. Buna göre, 15 yaşını doldurmuş olup da işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilecek.

BİLDİRİMLER İNTERNET ÜZERİNDEN

İşçi sendikasına üyelik, işçinin 3 nüsha olarak doldurup imzaladığı üye kayıt fişini sendikaya vermesi ve sendikanın tüzüğünde belirlenen yetkili organının kabulü ile kazanılacak. Üyelik başvurusu, sendika tarafından en az 30 gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik istemi kabul edilmiş sayılacak. Haklı bir sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen işçinin, bu kararının kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde iş davalarına bakmakla yükümlü görevli mahalli mahkemede dava açma hakkı olacak. Mahkemenin kararı kesin olacak.

Üyeliği kesinleşen işçinin üye kayıt fişinin bir nüshasının sendikaca 15 gün içinde bakanlığa postayla, ayrıca İnternet üzerinden elektronik ortamda gönderilmesi zorunlu olacak.

İşçi sendikası üyesi işçinin geçici olarak işsiz kalması veya sendika faaliyet alanı içinde kalmak şartıyla başka bir işe geçmesi, sendika üyeliğini etkilemeyecek. Geçici olarak işsiz kalan işçinin sendikaya üyeliği 1 yıl sürecek. Bu sürenin sonunda işsizliğin devam etmesi halinde üyeliği sona erecek.

Her üye üyelikten çekilme bildirimini doldurup imzalamak suretiyle üyelikten çekilebilecek. Çekilme bildiriminin birer örneği işçi tarafından en geç 3 iş günü içinde ilgili işverene, sendikaya, bakanlığa postayla ve ayrıca internet üzerinden elektronik olarak iletilmesi zorunlu olacak. Çekilme, imza tarihinden itibaren 1 ay sonra geçerli olacak. Çekilenin bir aylık süre içine başka bir sendikaya üye olması halinde yeni sendika üyeliği, bu süresinin bitimi tarihinde kazanılmış sayılacak.

Üyenin sendika ve konfederasyondan çıkarılma kararı genel kurulca verilecek. Çıkarma kararına karşı üye, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemeye itiraz edebilecek. Mahkeme, iki ay içinde kesin olarak karar verecek. Üyelik, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar sürecek.

Konfederasyonlara üye olma ve üyelikten çekilme kararları, Bakanlığa ve mahalli mülki amirliğe bildirilecek.

ULUSLARARASI KURULUŞLARA ÜYELİK

Sendikalar ve konfederasyonlar uluslararası faaliyette ve işbirliğinde bulunabilecek, yurt dışında temsilcilik açabilecek, yurt dışında sendika ve üst kuruluş kurabilecekler.

Yurt dışında kurulu bulunan sendikalar, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının izniyle Türkiye'de, temsilcilik açabilecek, üst kuruluş kurabilecek veya kurulmuş sendika veya üst kuruluşlara üye olabilecek.

Uluslararası sendikal kuruluşların taslakta belirtilen esaslara aykırı faaliyet göstermesi halinde İçişleri Bakanlığınca üyeliğin iptal edilmesi veya faaliyetinin durdurulması için kurulu bulunduğu iş mahkemesinde dava açılabilecek.

YÖNETİCİ VE TEMSİLCİLERİN GÜVENCESİ

Sendika şubesi, sendika ve konfederasyonlarda yöneticilik görevi sona erenler 3 ay içinde iş yerine işe başlatılmak üzere başvurabilecek.

İşveren, talep tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatacak. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı taktirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılacak. Ödenecek tazminatların hesabında, iş yerinde çalışılmış süreler gözönünde bulundurulacak ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınacak. Görevli iken vefat eden sendika yöneticileri için de bu hükümler uygulanacak.

İşveren, iş yeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini açık ve kesin şekilde belirtmeden feshedemeyecek. Fesih bildirimi tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde temsilci veya üyesi bulunduğu sendika, iş mahkemesine dava açabilecek.

Dava, 2 ay içinde sonuçlandırılacak. Mahkeme kararının temyizi halinde, Yargıtay 1 ay içinde kesin olarak karar verecek. Temsilcinin işe iadesine karar verilirse, işten çıkarıldığı tarihten itibaren ücreti ve diğer bütün hakları işverence ödenecek.

Bu hükümlerden, işverenle iş ilişkisi devam eden sendika ve sendika şube yöneticileri de, sendikanın yetki süresi ile sınırlı olarak yararlanacak.

BAĞIŞ VE YARDIMLAR

Sendika ve konfederasyonlar, üyelik şartı aranmaksızın yönetim kurul kararıyla nakit gelirlerinin yüzde 25'ini aşmamak kaydıyla eğitim, sağlık, rehabilitasyon veya spor tesisi kurabilecek, kreş açabilecek ve bunları ilgili bakanlıklara devredebilecek. Ayrıca, nakit gelirlerinin yüzde 40'ını işsizliğin önlenmesine yönelik olarak kullanabilecek ve bu amaçla sınai ve iktisadi teşebbüslere yatırım yapabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, ticaretle uğraşamayacak, elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamayacak. Ancak, grev ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar bunun dışında olacak.

Siyasi partiler, sendika ve konfederasyonlara mali yardım ve bağışta bulunamayacak. Sendika ve konfederasyonlar da bu gibi yardım ve bağışları kabul edemeyecek. Sendika ve konfederasyonlara bağış ve nakdi yardımlar, bankalar aracılığıyla yapılabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya Türkiye Cumhuriyeti'nin üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar ile yurt dışındaki diğer kişi, kurum ve kuruluşlardan bakanlığa önceden bildirimde bulunmak şartıyla ayni ve nakdi yardım alabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, üyeleri ile çalıştırdıkları içiler dahil hiç kimseye borç veremeyecek. Ancak, nakit gelirlerinin yüzde 5'ini aşmamak kaydıyla sosyal amaçlı harcamaya, genel kurul kararıyla yönetim kurulularını görevlendirebilecek. Gelirlerinin, en az yüzde 15'ini üyelerinin eğitimi ve mesleki bilgi ve tecrübelerini artırmak için kullanmak zorunda olacak.

Sendika ve konfederasyonların denetimi, denetim kurulları veya denetçiler tarafından yapılacak.

Düzenlemeye aykırı olarak yardım alınması halinde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme, üyelerden birinin veye valinin veya bakanlığın başvurusu üzerine, sendika veya konfederasyonca alınan yardımı hazineye intikal ettirecek.

Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan konfederasyon, sendika ve sendika şubelerinin başkanları ve yöneticileri, merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararı ile işten el çektirilecek. Cumhuriyetin niteliklerine aykırı davranış bireysel olarak yöneticiler tarafından gerçekleştirildiğinde, mahkemeler tarafından sadece o yöneticilerin görevlerine son verilmesine karar verilebilecek.

SENDİKA KURULABİLECEK İŞ KOLLARI

İşçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri iş kolları yeniden düzenlenerek, 28 olan sayı 19'a düşürülüyor.

Buna göre iş kolları, ''gıda, avcılık ve balıkçılık, tarım ve ormancılık'', ''madencilik ve taş ocakları'', ''petrol, kimya ve lastik'', ''dokuma, konfeksiyon ve deri'', ''ağaç ve kağıt'', ''iletişim'', ''basın-yayın ve gazetecilik'', ''mali aracılık'', ''ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar'', ''çimento, toprak ve cam'', ''metal'', ''gemi'', ''inşaat'', ''enerji'', ''taşımacılık, ardiye ve antrepoculuk'', ''sağlık, sosyal hizmetler'', ''konaklama ve eğlece işleri'', ''savunma'', ''genel işler'' olarak yeniden düzenlenecek. Sendika ve konfederasyonlarca tutulan ve noter tasdiki gereken defter, dosya, kayıt ve işlemler her çeşit vergi, resim ve harçtan muaf tutulacak.

Kaldırılan veya birleştirilen iş kollarında halen faaliyette bulunan sendikalar, İşkolları Tüzüğü'nün yürürlüğe girmesinden itibaren 2 yıl içinde, mevcut tüzüklerine göre olağanüstü genel kurullarını yaparak tüzük ve örgütlenmelerini yeniden düzenleyecek, yeni örgüt ve tüzüklerinin öngördüğü ilk olağan genel kurullarını yapacak.

İŞLETME VE GRUP TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ

Aynı iş kolunda birden çok iş yerine sahip bir işletmede ''işletme toplu iş sözleşmesi'' adı altında ancak bir toplu iş sözleşmesi imzalanabilecek. Ancak, kamu kurum ve kuruluşlarına ait müessese ve iş yerleri ayrı tüzel kişiliğe sahip olsa dahi, bu kurum ve kuruluşlar için tek bir işletme toplu iş sözleşmesi yapılacak.

Bir işveren sendikasına üye birden çok işverene ait aynı iş kolunda kurulu iş yerlerini ve işletmeleri kapsayan grup toplu iş sözleşmesi yapılabilecek.

Toplu iş sözleşmesinin uygulandığı iş yerinde iş kolunun değişmesi, toplu iş sözleşmesini sona erdirmeyecek.

İşletme toplu iş sözleşmesi kapsamında olan bir iş yeri veya iş yerinin bir bölümü devredildiğinde, devralan işverenin aynı iş koluna giren iş yeri ve iş yerlerinde yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesi olsa dahi, devralınan iş yerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar, yeni işverenle işçi arasında iş sözleşmesi hükmü olarak devam edecek ve devirden itibaren 1 yıl geçmedikçe işçi aleyhine değiştirilemeyecek. Söz konusu hak ve borçlar yeni bir toplu iş sözleşmesi ile düzenlenmesi halinde 1 yıllık süre uygulanmayacak.

Toplu iş sözleşmesi yapan sendikaya üye olmayan işçilerin de toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmesi için ödeyeceği dayanışma aidatı miktarı, sendikanın tüzüğünde belirlediği miktarla sınırlanacak.

Bakanlar Kurulu, teşmil yapılacak iş yerinin kurulu bulunduğu iş kolunda en çok üyeye sahip sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini; o iş kolundaki işçi, işveren sendikalarının, ilgili işverenlerden birinin ya da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının talebi üzerine; Yüksek Hakem Kurulunun görüşünü aldıktan sonra tamamen veya kısmen ya da zorunlu değişiklikler yaparak, o iş kolunun toplu iş sözleşmesi bulunmayan diğer iş yerlerine veya bir kısmına teşmil edebilecek.

Toplu iş sözleşmesinin teşmil edildiği işletme veya iş yerinde yeni toplu iş sözleşmesinin yapılmasıyla birlikte teşmil uygulaması kendiliğinden sona erecek.

İŞ KOLU BARAJI

Yetkili sendikanın belirlenmesinde yüzde 10 barajı kaldırılıyor.

Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi konfederasyonlarından herhangi birinin üyesi olan veya kurulu bulunduğu iş kolunda ülke çapında faaliyet gösteren, birden çok iş yeri veya işletmede örgütlenmiş bulunan veya en az 80 bin üyeye sahip işçi konfederasyonu üyesi olan işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek iş yeri veya iş yerlerinin her birinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının kendi üyesi bulunması halinde bu iş yeri veya iş yerleri için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olacak. İşletme sözleşmeleri için iş yerleri bir bütün olarak nazara alınacak ve yarıdan fazla çoğunluk buna göre hesaplanacak.

Bu koşullara sahip işçi sendikaları örgütlü bulundukları iş yeri ya da işletmede işçilerin yarıdan fazlasını temsil etmeleri halinde bu iş yeri ya da işletme için toplu sözleşme yapmaya yetkili olacak. İşletme sözleşmeleri için iş yerleri bir bütün olarak alınacak ve yarıdan fazla çoğunluk buna göre belirlenecek.

İSTATİSTİKLER OCAK AYINDA YAYIMLANACAK

Sendika ve konfederasyonların üye sayılarının tespitinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca her yıl ocak ayında yayımlanacak istatistikler esas alınacak. Bu istatistikler, iş kolları itibariyle sendikalara mensup üye sayısı ile konfederasyonların üyesi sendikalar itibarıyla toplam üye sayıları toplu sözleşme ve diğer işlemler için yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerli olacak. Yetki belgesi almak üzere başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemeyecek. Bakanlık, yetkili sendikanın belirlenmesinde ve istatistiklerin düzenlenmesinde kendisine gönderilen bilgiler ile Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan bildirimleri esas alacak.

Sendikanın toplu iş sözleşmesi yapabilmek için yetki başvurusunda bulunması halinde iş yerinde çalışan işçiler ve sendika üyelerinin sayısı, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna verdiği ''e-bildirge'' üzerinden belirlenecek.

ARA BULUCULUK

Toplu sözleşme için tespit edilen yer, gün ve saatte taraflardan biri toplantıya gelmez veya toplantıya geldiği halde görüşmeye başlamazsa, toplu görüşmeye başladıktan sonra taraflardan biri toplantıya devam etmezse ya da taraflar 30 gün içerisinde, grup toplu iş sözleşmelerinde ise 45 gün içinde anlaşamazlarsa, taraflardan biri bu durumu görevli makama 6 gün içinde yazıyla bildirecek Taraflar, aralarında anlaşmak koşuluyla toplu görüşmeye başladıktan 15 gün içerisinde görüşmelere katılmak üzere resmi listeden ya da liste dışından bir kişi ara bulucu olarak belirleyip 3 iş günü içerisinde görevli makama bildirecek. Görevli makam, 3 iş günü içerisinde tarafların müşterek belirledikleri ara bulucuya resmi tebliğde bulanacak. Ara bulucunun görevi, kendisine yapılacak bildirimden itibaren başlayacak ve görev süresi sonunda raporunu 6 iş günü içinde görevli makama gönderecek.

Ara buluculuk görevi, 15 gün sürecek. Ancak, bu süre grup toplu iş sözleşmelerinde tarafların anlaşması ile en çok 6 iş günü uzatılabilecek.

GREV VE LOKAVT YASAĞI

Can ve mal kurtarma işlerinde, cenaze ve defin işlerinde, kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye hizmetlerinde, noterlik hizmetlerinde, su elektrik, doğalgaz üretimi, tasfiyesi ve dağıtım işlerinde grev ve lokavt yapılamayacak.

Bankacılık sektöründe sözleşmeleri gereği taahhüt edilen hizmetler, grev ve lokavt uygulaması sırasında verilmeye devam edilecek.

Petrokimya, kamu kuruluşlarınca yürütülen şehiriçi deniz, kara, demiryolu ve diğer raylı toplu yolcu ulaştırma hizmetlerinde, hava gazı ve petrol sondajı işlerinde grev ve lokavt yasağı kaldırılıyor.

Grev ve lokavt yasağı, ilaç imal eden iş yerleri hariç olmak üzere, aşı, serum ve kan ürünleri imal eden müesseselerle, hastane, klinik, sanatoryum prevantoryum, dispanser ve eczane gibi sağlıkla ilgili iş yerlerinde, çocuk bakım yerleri ve huzurevlerinde, mezarlıklarda, Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen iş yerlerinde devam edecek.

Bakanlar Kurulu, ''Yüksek Hakem Kurulundan istişari mütalaa aldıktan sonra'', bir grev veya lokavtı genel sağlık ve ulusal güvenliği bozucu nitelikte olduğu gerekçesiyle 60 gün süreyle erteleyebilecek.

GREV ÇADIRI YASAĞI KALKIYOR

Grev gözcüleri için kulübe, çadır, baraka kurma yasağı kaldırılıyor. Grev gözcülerinin zorunlu ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağı, bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecek.

Grev ve lokavt halinde mülki idare amirliklerince alınacak tedbirlerin neler olacağı İçişleri Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının hazırlayacağı bir yönetmelikle belirlenecek. Ancak alınacak tedbirler, kanuni bir grev ve lokavtın uygulanmasına engel olucu nitelikte olamayacak.

Yüksek Hakem Kurulunun oluşumunda işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek 2 üyenin temsiline ilişkin hüküm değiştirilerek, bu temsilcilerden birinin görüşmeye taraf diğer konfederasyonlardan birine üye olmasına olanak sağlanacak.

Taraflara zarar vermek kastı ile verilen görevi yapmaktan kaçınan veya düzenlenen tutanağı süresinde görevli makama vermeyen ara bulucular, 100 günden az olmamak üzere para cezası ile cezalandırılacak.

Grev uygulanan iş yerinde ''Bu iş yerinde grev vardır'', lokavt uygulananlarda ise ''Bu iş yerinde lokavt vardır'' ibareleri dışında bu iş yerleri çevresine afiş, pankart, gibi ilan araçlarını asan veya yazı yazanlara 10 bin YTL para cezası uygulanacak.

Genel kurulların toplanması ve yürütülmesini gözetmek üzere valinin görevlendireceği hükümet komiserinin genel kurulun başlayacağı gün ve saatte genel kurulun yapılacağı mahalde bulundurulması zorunluluğu da kaldırılıyor.