Cep telefonları çevreci çağrıya kulak mı veriyor?

Cep telefonu pazarı özellikle Apple'ın iPhone'undan sonra tam bir patlama yaşıyor. Ama cep telefonu tasarımcıları, belli ki bundan böyle cihazların estetik güzellikleri kadar, çevreye zarar verip vermemeleriyle de ilgilenmeye kararlı. Örnek olarak nisan sonunda Londra'da bir tasarım etkinliği düzenleyen Nokia, geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış bir konsept cihazı olan 'Remade'i tanıttı. Çevre örgütlerinin; büyük petrol şirketlerinin çevreyi koruma kampanyalarının, aslında çok büyük çevre felaketlerine sebep olan bu kuruluşların günahlarını gizleme telaşını yansıttığını söyledikleri bir dönemde, bu tür girişimleri ciddiye alabilir miyiz? Belli ki petrol şirketleri gibi 'eski tip' kapitalist stratejiler uygulayanlara oranla Nokia veya Apple türü firmaların hareket alanı çok daha geniş. 'Çevre dostu benzin' gibi sloganlarla insanları ikna etmek hiç kolay değilken, 'Dönüştürülmüş maddelerden yapılmış cep telefonları' gibi projeler kulağa daha ikna edici geliyor. Bir yandan cep telefonlarının kullandıkları radyo frekanslarının çevreye etkileri hâlâ tartışma konusu. Göç eden pek çok kuşun bilinmeyen sebeplerlerle baz istasyonlarına çarptıkları yönünde haberler medyada yer alınca, baz istasyonlarının kuşların yön bulma yeteneklerine zarar verdiğini söyleyen araştırmalar yapıldı. Baz istasyonlarının yakınında yaşayan bazı çiftçiler de, ineklerinin yaşadıkları sağlık sorunlarından şikâyetçi. Ama elbette bu tür olayların faturası telefon üreticilerinden çok, cep telefonu operatörlerine ve baz istasyonlarını tasarlayan mühendislere kesilmeli.

ENERJİ BOŞA GİTMESİN
Finlandiya merkezli Nokia, cep telefonu sektöründe yaşanan patlamaya sebep olan şirketlerden biri. Aynı zamanda bu ekonominin kaymağını en çok yiyen firmalardan olan Nokia'nın 'sürdürülebilir' seçimler yapma ve geri dönüşüm, enerji gibi çevresel ve sosyal sorunlara çözüm üretme konularını ön plana çıkarması, duyarsızlıkla suçlanan teknoloji firmalarının şapkalarını önlerine koyup fikir üretmeye koyulmaları olarak yorumlanabilir. Nokia'nın Londra'daki etkinliğinde, geri dönüştürülmüş malzemelerden üretime odaklı bir konsept olan 'Remade' dışında, henüz çalışmaları süren 'Zero Waste Charger' (Sıfır İsraflı Şarj Cihazı), 'People First' (Önce İnsan) ve 'Wears in, Not Out' (Eskimesin Yenilensin) gibi konseptler de tanıtıldı. Londra'daki sunumlarda sahne alan Nokia tasarım ekibinin yürüttüğü Homegrown projesi kapsamında, mobil cihazların önümüzdeki üç-beş yılda nasıl daha sürdürülebilir biçimlerde üretilebileceği araştırılıyor. Nokia ekibi, geliştirdikleri konseptlerle geri dönüşüm, enerji, sosyal kapsama gibi çevresel ve sosyal sorunlara hitap etmeye uğraşmış.

TELEFONUN ÖMRÜ 18 AY
Bu teknolojilerden biri olan 'Remade', geri dönüştürülmüş malzemelerin gelecekte mobil cihaz yapımında nasıl kullanılabileceğine odaklanıyor. Hiçbir yeni malzeme kullanmadan bir cihaz yaratmanın mümkün olup olmayacağını görmek isteyen tasarımcıların hazırladığı Remade, doğal kaynaklara ihtiyacı ortadan kaldırmayı, çöp miktarını azaltmayı hedefleyen, enerji etkin üretimin daha fazla yapılmasına imkân veren bir cihaz kullanılarak tasarlanıyor. Zero Waste Charger Concept'le (Sıfır İsraflı Şarj Konsepti) ise şarj aletlerinin bir mobil cihazdan çıkarılması ama şebeke prizine takılı bırakılması durumunda oluşan enerji israfını azaltmaya yönelik yöntemler araştırılmış. Böylece boş yere enerji harcamamıza sebep olan bu durum ortadan kaldırılmak isteniyor. Wears in, Not Out Concept (Eskimesin Yenilensin Konsepti) ise cep telefonlarında pek çok yeni hizmetin sunulmaya başlamasıyla, gelecekte fiziksel olarak, yani gidip yeni bir telefon almak yerine insanların dijital olarak telefonlarını yenileyebilmeleri konusuna cevap arıyor. Ancak telefonların doğası gereği, en azından şimdilik yaratmak zorunda oldukları sorunlar var. Örneğin eski cep telefonlarını ne yapmak gerekiyor? Sürekli yeni bir modeli çıkan telefonların eskileri, çevre kirliliğinde çok önemli bir faktör. Inform isimli araştırma şirketi, cep telefonlarının ortalama kullanım süresinin 18 ay olduğunu, bir buçuk yıldan sonra insanların yeni bir telefon aldıklarını ortaya koyuyor. Bu sürenin daha da kısalacağı da öngörüler arasında. Nokia'nın yazılım yoluyla güncelleme çözümü, bu süreyi uzatmaya yönelik bir proje gibi gözükse de artık bu sektörde modelden çok, teknoloji değişimlerinin yaşandığı da bir gerçek. Renksiz ekranlı bir cep telefonunu nasıl yazılım yoluyla renkli yapmak mümkün değilse, sıradan bir telefonu bu şekilde iPhone'a dönüştürmek de mümkün değil. Yine de arkasında ABD'deki gibi aşırı tüketim meraklısı bir ekonomi yerine topluma karşı daha sorumlu bir felsefesi olan Finlandiya kültürü olan Nokia, bu duyarlılığı sergilemeye niyetli görünüyor.