Binalara deprem amortisörü

Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tahsin Engin, deprem titreşimlerinin yapılardaki yıkıcı etkilerinin azaltılmasında kullanılabilecek, titreşim emici cihaz geliştirdiklerini söyledi.

Engin, ''Kontrol Edilebilir Titreşimi Emen Cihazlar'' adıyla yürüttükleri projede geliştirdikleri, manyetik etkili titreşim emici (sönümleyici-damper) cihazın, deprem titreşimlerinin yapılardaki yıkıcı etkisini azaltmaya yönelik kullanılması üzerinde çalıştıklarını belirtti.

4 yıldır üzerinde çalıştıkları projenin TÜBİTAK tarafından desteklendiğini ve önerildiği yıl kendi alanında en yüksek değerlendirme puanına layık görüldüğünü ifade eden Engin, ''Projemiz Türkiye'de ilk. Araç koltuklarında kullanılmak üzere çalıştığımız projede, geliştirdiğimiz sönümleyicinin yapılarda deprem titreşimlerinin azaltılmasında kullanılabileceğini gördük. Bu alanda araştırmalar yapıyoruz ve dünyadaki seviyeye yaklaştık diyebiliriz'' dedi.

Dünyada bu konuda 20 yıldır çalışmalar yapıldığını bildiren Engin, daha önce araç koltuklarına yönelik geliştirdikleri cihazın yüzde 70 oranında titreşimleri azalttığını kaydederek şöyle konuştu:

''Projemiz kontrol edilebilir yeni nesil bir manyetik etkili titreşim emicisini geliştirilmesini kapsıyor. Mevcut titreşim emiciler (sönümleyici) dışarıdan kontrol edilemiyor. Biz ise klasik sönümleyici sıvısı yerine, içine belirli oranda demir tozu eklenmiş özel bir sıvı kullanmak suretiyle sıvıyı, dolaylı olarak da sönümleyiciyi manyetik alana duyarlı ve mikro işlemciyle, uzaktan kumandayla kontrol edilebilir duruma getirdik. Manyetik alanı değiştirerek, saniyenin binde 1-2'si gibi kısa bir sürede sıvıya istediğimiz akışkanlığı kazandırabiliyoruz.

Yani sıvı, birkaç milisaniyelik sürede örneğin su özelliğinden gres yağı özelliğine geçebiliyor. Gelen titreşim darbesinin özellikleri bir mikroişlemci tarafından otomatik olarak analiz edilerek, anında buna uygun manyetik alan oluşturulmakta ve darbe emilmektedir.''

''TRAKTÖR KOLTUKLARINDA DENENDİ''

Sönümleyicinin traktör koltukları için geliştirilen modelinin, tümüyle TÜBİTAK destekli olarak, SAÜ Makine Mühendisliği Bölümü Uygulamalı Akışkanlar Mekaniği Laboratuvarı'nda proje ekibi tarafından tasarlanıp imal edilerek başarıyla test edildiğini dile getiren, Engin, sönümleyicinin kontrolünü ise Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ayhan Özdemir ve ekibinin gerçekleştirdiğini bildirdi.

Traktör koltuklarında denenen cihazın yüzde 70 oranında titreşimleri engellemesi üzerine, sönümleyicinin depreme yönelik modeli için yeni bir proje çalışması başlattıklarını ifade eden Engin,''Konunun gerektirdiği şekilde bu yeni projemizde makine, inşaat, jeofizik ve elektrik elektronik mühendisliği bölümlerinden araştırmacılar görev alacak. Bu projenin sonuçlandırılmasıyla, yapılara gelecek deprem titreşimlerinin etkilerini en aza indirmeyi hedefliyoruz.

Deprem, bölgemiz ve ülkemiz açısından her zaman büyük önem arz etmiştir. Önemli fay hatları üzerindeyiz ve bu konunun ülkemiz açısından çok ayrı bir öneme sahip olduğu aşikardır'' diye konuştu.

BİNA TABANLARINA VE KAT ARALARINA YERLEŞTİRİLEBİLECEK

Titreşim emicinin uzaktan kontrolünün sağlanmasının önemli bir gelişme olduğunu dile getiren Engin, mevcut sönümleyicilerin bu özelliği taşımadığını belirtti. Engin, şunları kaydetti:

''Biz sönümleyicileri mikro işlemciyle, uzaktan kumandayla kontrol edilebilir duruma getirdik. Binaların altına, kat aralarına yerleştirildiğinde deprem anını algılayacak ve yerleştirilen mikro işlemciden aldığı komutla saniyenin binde 1-2'si gibi bir sürede sönümleyici önlemini alacak. Bu da binaların deprem titreşimlerinden etkilenmesini, insanların deprem titreşimlerini daha az duymaların sağlayacak. Yeni inşa edilecek yapılara uygulanmasının yanında, mevcut binalara uygulanabileceğini umuyoruz. 7 kişilik bir ekibimiz var.

Onlarla kısa zamanda projeyi tamamlama aşamasına geldik. Bunun gelecekte en çok kullanılacağı alanlardan birinin deprem uygulamaları olacağını düşünüyoruz. Çünkü titreşim emicileri dışarıdan otomatik olarak kontrol edilebilir bir özelliğe sahip olduklarından, binalara hasar veren, yıkabilen deprem titreşimlerinin azaltılması hedefliyoruz. Bu deprem için bir umuttur.''

''ÇAMAŞIR MAKİNESİNDE KULLANMAK İSTİYORLAR''

Projeyle birçok sektörün ilgilendiğini de söyleyen Engin, beyaz eşya üretici büyük bir firmanın sönümleyiciyi çamaşır makinelerinde kullanmak talebiyle kendilerine geldiklerini belirterek,''Beyaz eşya sektöründe önde gelen firmalarından biri, cihazı çamaşır makinesindeki titreşimi azaltmak için kullanmak istediklerini söylediler. Bu firmayla yakında bir toplantı yapacağız. Umarım olumlu sonuç alırız. Bu firma yetkilileri yurt dışında bu konuda araştırmalar yapanlarla görüşüyormuş. Ancak bizim de böyle bir projemiz olduğunu duymuşlar ve bize yöneldiler. Çamaşır makinesinde kullanmak istiyorlar.''

Geliştirilen sönümleyicinin otomotiv sektöründe de kullanımını başlanacağını umduklarını kaydeden Engin, bu alanda yapılan çalışmaların yavaş yavaş ticarileşeceğini bildirdi. Engin, şunları ifade etti:

''Bizim gibi diğer ülkelerdeki üniversiteler de çalışmalar yapıyor. Dünyada bu konuda çalışmalar var. Bundan sonra otomotiv sektöründe, beyaz eşya sektörü, deprem sektörü, savunma sanayi de kullanılabilir. Bu sektörlerden talepler var. Biz bu anahtarı belli ölçüde yapmayı başardık. Eksikliklerimiz var gidermeye çalışıyoruz. Türkiye ölçeğinde en iyiyiz. Her alanda kullanılabileceği için, bu işin önü çok açık.''

Projenin hayata geçirilmesi için TÜBİTAK ve Devlet Planlama Teşkilatına (DTP), başvuracaklarını dile getiren Engin, ''Büyük ihtimalle kabul edilecek. Depreme uygun altyapı yatırımı yapmamız lazım. Ama tahmin ediyorum ki bunlar da desteklenecektir. Bu tür araştırmalara DPT ve TÜBİTAK çok önem veriyor. Önemli kaynaklar üretmeye başladılar. Bu sistem için minimum 1 milyon YTL gerekiyor. Çok maliyetli bir çalışma. Bir partnerimiz de Kandilli Rasathanesi olacak. Ama mutlaka yakında hayata geçireceğiz.''

(AA)