Unutmam normal mi yoksa bunadım mı?

55 yaşındayım. Bir süredir isimleri hatırlayamıyorum. Bazen yapmam gereken çok önemli işleri unuttuğumu fark ediyorum. Bütün bunlar normal mi, yoksa bunama belirtisi mi? Ayşe B./Kayseri

Ayşe Hanım, bana sizinle benzer şikayetlerden dolayı başvuranların sayısı bir hayli fazla. Hafıza zayıflamasının ne zaman bir hastalık olarak kabul edildiğiyle ilgili aşağıdaki belirtileri gözden geçirerek, kendi kendinizin doktoru olabilirsiniz.

* Beyin nasıl akılda tutar? Bildiklerimiz hafızamızın farklı yerlerinde depolanır. Örneğin beynin çok yakın zaman bölgesinde, kısa süre önce tanıştığımız bir kişinin adı saklanır. Yakın zaman bölgesinde ise sabah kahvaltısında yediklerimiz durur. Uzak zaman bölgesinde de geçmiş yıllar, mesela çocukluğumuzun anıları depolanır.

* Yaşlanma beynimizde nasıl bir etki yaratır? 20'li yaşlarda beyin hücrelerimizi kaybetmeye başlarız. Aynı zamanda vücudumuz beynin çalışması için gereken malzemeleri daha az üretmeye başlar. Yaşımız ilerledikçe bu değişiklikler hafızamızı etkiler. Yaşlılık beynin hafızayı depolamasını ve gerektiğinde geri çağırıp hatırlamasını zorlaştırır. Genellikle çok yakın ve uzak zaman hafızası pek etkilenmez. Ama bunların arası etkilenir; kısa süre önce tanıştığınız isimleri unutmaya başlarsınız. Bunlar yaşlılık sürecinde normal kabul edilebilecek değişikliklerdir.

HASTALIKLAR ETKİLER
* Çok iyi bildiğimiz bir kelimenin aklımıza gelmemesinin nedeni ne olabilir? Bunlar genellikle kısa ve geçici hafıza teklemeleridir ve sonunda o kelime hatırlanır. Yaşlandıkça bu durum sıklaşabilir. Merak etmeyin; ciddi bir sorun değildir.

* Hafızayı başka neler etkilemektedir? Yaşlanma dışında, depresyon, bunama, Alzheimer hastalığı, bazı ilaçlar, inmeler, kafa travmaları ve fazla alkol hafızayı kötüleştirebilir.

* Alzheimer, hafıza üzerinde nasıl bir etki yaratır? Bu hastalığa yakalananlar yakın zaman olaylarını, mesela gün içinde olanları hatırlamamaya başlar. Başlangıçta hastalar geçmiş yıllara ait olayları tüm detaylarıyla hatırlarlar. Ancak bir gün önceyi veya sabahki konuşmaları unuturlar. Hastalık ilerledikçe hafızanın tüm boyutları etkilenir.

SIKLAŞIRSA DİKKAT!
* Hafıza sorunlarım yaşıma göre normal mi? Bu sorunlar günlük yaşamınızı olumsuz yönde etkilemeye başlarsa, hafıza problemi normali aşmış demektir. Ara sıra isimleri unutmak normaldir. Ancak önceleri rahatlıkla ve sayısız kez yaptığınız şeyleri nasıl yapacağınızı hatırlayamıyorsanız, sorun var demektir. Sık ziyaret ettiğiniz bir yere gidememek, iyi bildiğiniz bir yemeği akıldan tarifle yapamamak, eskiye göre daha sık unutur olmak, yeni şeyler öğrenmekte zorlanmak, konuşma sırasında anlattıklarını tekrarlamak, hesap işlerini yapamamak hastalık belirtileridir. Normal durum ile hastalık arasındaki bir diğer fark; hastalık halinde, mesela bunamada durumun giderek kötüleşmesidir. Ancak tüm bu söylediklerime rağmen insan genellikle kendi kendine karar veremeyebilir. Bu durumlarda en doğruyu bir nörolog söyleyecektir. Son olarak, hafıza zayıflamalarının önüne geçmek için yapabileceklerinizi şöyle sıralayabilirim: "Listeler tutun. Adresleri bulmak için aklınızda benzerlikler oluşturun, bağlantılar kurun. Detaylı bir yapılacak işler listesi hazırlayın. Anahtar gibi önemli eşyaları hep aynı yerde bulundurun. Yeni kişi isimlerini tekrarlayın. Vücut ve ruhunuzu meşgul edecek faaliyetler yapın. Yürüyün, bilmece çözün, sudoku oynayın. Bir kelime aklınıza gelmiyorsa, a'dan başlayarak tüm sesli harfleri söyleyin. İlk harfini duyduğunuzda aradığınız kelimeyi bulmanız kolaylaşır.