Amerika'dan Afganistan'a Mevlana aşkı adres dinlemiyor

Amerika'nın en popüler şairi kim olabilir? Akla ilk başta Emily Dickinson ya da Walt Whitman gibi Amerikan edebiyatının önemli isimleri gelebilir, ama doğru cevap bu değil. Eminem, Jay-Z gibi rapçilerin herkesin mırıldandığı şarkı sözleri de Amerika'nın en popüler şairi kim sorusuna cevap vermiyor. Çünkü Amerika'nın kitapları her zaman çok satan asıl popüler şairi, doğumunun 800. yılı dünya çapında etkinliklerle anılan Mevlana Celaleddin Rumi'den başkası değil. Tıpkı 19. yüzyılda Edward Fitzgerald'ın yaptığı İngilizce çeviriyle önce Britanya'yı sonra da Avrupa'yı etkisi altına alan Ömer Hayyam şiirleri gibi, Mevlana'nın felsefesi de Batı dünyasının başını, sunduğu Doğu bilgeliğiyle kelimenin gerçek anlamıyla döndürüyor.

KONYA'YA GÖÇ
Doğumunun 800. yılı tam olarak 30 Eylül 2007'e denk gelen Mevlana Celaleddin Rumi'nin büyük eseri Mesnevi'nin kısaltılmış İngilizce çevirileri Amerika'da en çok okunan kitap listelerinden inmiyor. Özlü sözlerden oluşan ufak boyutlu, ince kitapları çok seven Amerikalılar, sufizmin özünü yansıtmaya çalışan ve kısa sürede bilgelik vaat eden kitaplara büyük ilgi gösteriyor. Amerika'da Rumi'ye gösterilen sevgi, bu büyük düşünürün doğum yeri olan Afganistan'da ise çok daha komplike bir seyir izliyor. Afganistan'ın kuzeyindeki Belh eyaletinde doğan Celaleddin Rumi, Cengiz Han'la Moğol işgalcilerin saldırıları aracılığıyla, şiddetin sebep olduğu acının boyutlarıyla çocuk yaşta karşılaştı. Babasının öğretmenlik yaptığı, Celaleddin Rumi'nin de İslam mistisizmiyle ilk tanıştığı Belh'e yapılan kanlı saldırıdan bir süre önce, Rumi ailesiyle birlikte Konya'ya göç etmişti.

AFGAN MEVLEVİLER
Ruhla Allah arasındaki ayrılığın ve ruhun Allah'a ulaşma isteğinin hikâyesini geniş felsefi boyutlarıyla anlatan Mesnevi'nin Afganistan'da pek çok hayranı var. "Aşktan korkmayan bir adamım ben, yanmaktan korkmayan bir güveyim ben" diyen Rumi'nin hayranları, özellikle son 10 yılda Afganların yaşadığı ekonomik sıkıntılar sonucunda Mevlevilikten uzaklaşmış. Taliban döneminde yasaklanan ve yok edilmeye çalışılan Mevlilik, Amerika'nın Afganistan'ı işgal edişinden sonra insanlar tarafından yeniden keşfediliyor. Belh eyaletinde Rumi hakkında özel bir haber yapmaya giden BBC muhabirine bir din profesörünün söylediği gibi, Mevlevilik aşkı merkezine alan çok önemli bir felsefe ve bu felsefenin ortadan kaldırılması hiç kolay değil. Ne de olsa Mevlana, Mesnevi'de şöyle diyor: "Şayet gökyüzü âşık değilse, kapalı olacaktır. Eğer güneş, âşık değilse, aydınlatmayacaktır dünyayı. Eğer nehir âşık değilse, sessizliğe gömülecek, kaskatı kesilecektir. Eğer dağlar ve toprak âşık değilse, o zaman hiçbir bitki yetişmeyecektir yeryüzünde."