20 yılın en büyük dalgası mı?

Dış kaynaklı değerlendirmelerde son küresel dalgalanmayı 20 yılın en büyük krizi veya dalgalanması olarak niteleyenler var. Devam ederse belki olacak. Ama şimdilik yarattığı sonuçlar itibariyle henüz böyle bir büyüklüğe ulaşmadığını söylemek mümkün. Hem borsalarda meydana getirdiği düşüşler itibariyle ki, en çok değer kaybı yüzde 15 civarında, hem de yarattığı sermaye akımı, faiz değişimi itibariyle. Aslında piyasalarda oluşan tansiyonun iyi bir yansıtıcısı var. Chicago Opsiyon Borsası'nda işlem gören Volatilite Endeksi. Geçmişe yönelik finansal hareketleri net biçimde yansıtıyor bu endeks. Biz S&P 500 Endeksi'ne dayalı olan VIX değerlerini aldık. Geçmişte piyasalarda önemli stres yaratan olaylar sırasında bu endeksin en yüksek değerlerinden yukarıdaki tabloyu oluşturduk.
* 1987'de yaşanan kara pazartesinin endeksi tarihinin en yüksek düzeylerine çıkardığını belirtelim. Son dalgalanmada 37.5 düzeyine kadar yükselen VIX Endeksi'nin 19 Ekim 1987'deki değeri bir anda 152.48'e fırlamış. 20 Ekim'de 172.79 ile tüm zamanların rekor düzeyine çıkmış. Sonraki altı günde de 100'ün üzerine kalan endeksin normal düzeyler olarak kabul edilen 20'nin altına gerilemesi yaklaşık bir yıl almış.
* 1990-1991'de yaşanan Körfez Krizi ve Irak Savaşı sırasında endeks en yüksek 36.47'ye kadar çıktı.
* Asya Krizi'nin endeksi çıkardığı en yüksek düzey ise 48.64 ile 4 Eylül 1997. Rusya Krizi ve LTCM fonunun batışı sırasında ulaşılan en yüksek değer de 49.53 ile 8 Ekim 1998. Devamındaki yıllarda endeks 20'nin üzerinde kaldı. Küresel piyasaların tansiyonu pek düşmedi.
* 11 Eylül terör saldırısı ile endeks yeniden 49.35'e vurdu. 2002 ve 2003'ün ilk yarısında da yüksek kalmaya devam etti. Ancak Irak Savaşı'nın ardından Endeks 11 Temmuz'da uzun bir aradan sonra yeniden kalıcı bir şekilde 20'nin altına düştü. 2006 Haziran ayına kadar da 20'nin altında ve çoğunlukla 10'a yakın düzeylerde seyretti.
* Bu anlamda 2004 ve 2005'teki dalgalanmalar endeksi 20'nin üzerine çıkarmaya yetmedi. 2006 dalgalanması sırasında da 23.81'e kadar vardı.
2007'de 16 Ağustos'ta 37.50 ile 2002 sonrasının en yüksek düzeyine çıktı.
Endeks düzeyinde henüz 1987 ve hatta daha sonraki olaylardaki yükseklikler geride kalmış değil. Ancak son dalgalanmanın arkasında çok ciddi bir hikâye var. Bu reel sorun daha da büyüme eğilimi taşıyor. İşin henüz çözüm aşamasına da geçilmiş değil. O aşamaya gelinmemiş. Dolayısıyla VIX Endeksi ile ölçümlenen finansal piyasa tansiyonu henüz son 20 yılın en yükseğine çıkmamış olabilir. Ama işin reel tarafına, hikayesine, çıktığı sektöre, bulaştığı sektörlere ve yayılma biçimine bakınca, son 20 yılın en ciddi riskiyle karşı karşıya olduğumuz da söylenebilir.

Sonuç
"Hiç düşmemek için hiç yükselmemiş olacaktın" Goethe